Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti energetikaning matematik masalalari

Matritsaviy amallarga yo‘naltirilganligi
 
MATLAB tizimi vektorlar va matritsalar ustida murakkab amallarni 
bajaradi. Undan arifmetik va algebraik amallardan tashqari matritsalarni 
invertirlash, ularning xususiy qiymatlarini hisoblash, chiziqli tenglamalar 
sistemasini yechish, ikki va uch o‗lchamli funksiyalarning grafiklarini 
olish va boshqa ko‗plab amallarni bajaruvchi kuchli kalkulyator sifatida 
ham foydalanish mumkin. Oddiy son va o‗zgaruvchilarga ham 
MATLABda 1x1 o‗lchamli matritsa sifatida qaraladi. Shu sababli oddiy 

---

17 
sonlar va massivlar ustida bajariladigan amallarning shakli va usullarida 
bir xillikka erishilgan. Zarur hollarda vektor va matritsalar massivlarga 
aylantiriladi va ularning qiymatlari har bir element uchun hisoblanadi. 
 
Kuchli dasturlash vositalari 
Ko‗plab matematik tizimlar foydalanuvchi dasturlash bilan amalda 
shug‗ullanmasdan o‗z masalalarini yechishi uchun mo‗ljallab yaratilgan. 
Lekin bunday yo‗nalish boshlanishidanoq o‗z kamchiliklariga ega 
ekanligi, umuman olganda, xato ekanligi ravshan edi. Haqiqatan ham, 
ko‗plab 
masalalar 
algoritmlarni 
yozishni 
soddalashtiruvchi 
va 
algoritmlarni yaratishning yangi usullarini beruvchi rivojlangan dasturlash 
vositalarini talab qiladi. 
Bir tomondan, MATLAB ko‗plab amaliy masalalarni yechish 
imkoniyatini beruvchi operatorlar va funksiyalarga ega. Ular yordamida 
ko‗plab amaliy masalalarni yechish mumkin. Bunday masalalarni yechish 
uchun avvallari murakkab dasturlarni tuzish zarur bo‗lar edi. Misol uchun, 
matritsalar bilan amallar, hosila va integralning qiymatlarini hisoblash va 
boshqalar. MATLABda bunday masalalarni yechishga imkon beruvchi 
tayyor funksiyalarning soni kengaytma paketlarni ham qo‗shib 
hisoblaganda ko‗plab minglarni tashkil qiladi va uzluksiz ortib bormoqda.
Lekin, boshqa tomondan olganda, MATLAB tizimi kuchli matematik-
yo‗naltirilgan yuqori darajali dasturlash tili sifatida yaratilgan. Bunday 
yo‗nalish tizimning afzalliklaridan biri bo‗lib hisoblanadi va uni yangi, 
yanada murakkab matematik masalalarni yechish uchun qo‗llash 
mumkinligidan dalolat beradi. 
MATLAB tizimi BASICga o‗xshash (Fortran va Paskalning ayrim 
elementlari ham qo‗shilgan) kirish tiliga ega. Dastur ko‗plab 
kompyuterdan foydalanuvchilar uchun tanish bo‗lgan an‘anaviy usulda 
yoziladi. Bundan tashqari tizim dasturlarni har qanday matn tahrirlagichi
yordamida tahrirlash imkoniyatini beradi. MATLAB o‗zining sozlagichli 
tahrirlagichiga ham ega. 
MATLAB tizimining tili matematik hisoblashlarni dasturlash sohasida
har qanday mavjud yuqori darajadagi universal dasturlash tillaridan 
boyroqdir. U hozirgi vaqtda mavjud bo‗lgan deyarli hamma dasturlash 
vositalarini amalga oshiradi, jumladan, obyektga mo‗ljallangan va vizual 
dasturlashni (Simulink vositalari yordamida) ham. Umuman olganda 
MATLAB tizimidan foydalanish tajribali dasturlovchilar uchun o‗z fikrlari 
va g‗oyalarini amalga oshirish uchun cheksiz imkoniyatlar beradi.

---

18