Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- cra hakimiyy ətinin normativ aktları
- dar əetm ənin f ərdi aktları
- Ümumi əh əmiyy ətli idar əetm ə aktları
|
Mövzu № 10: ″″″″ darəetmənin (icra hakimiyyəti orqanlarının) hüquqi aktları″″″″
4. darəetmə aktlarının anlayışı, əhəmiyyəti və əsas xüsusiyyətləri. 5. darəetmə aktların təsnifatı və növləri, onların səmərəliliyinin şərtləri. 6. darəetmə aktlarına qoyulan tələblər və onlara riayət edilməməsinin nəticələri. NƏT CƏ Ə
164
11.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. . 12.
″Normativ-hüquqi aktlar haqqında″ Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 14.01.2000-ci il.
13. ″ cra hakimiyyəti orqanlarının normativ-hüquqi aktlarına, baxılması, qəbul edilməsi və təsdiqi qaydası haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə″ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 avqust 2002-ci il tarixli Fərmanı. 14. A.Abdullayev, F.Nağıyev. “ nzibati hüquq”. Dərslik. Bakı, 2008. 15. E.Abdullayev. ″ nzibati hüquq″. Dərslik. Bakı, 2007. 16. V. Abışov, A. smayılov, R. Nəcəfquliyev. ″ nzibati hüquq″ 1 hissə. Dərs vəsaiti. Bakı, 2007. 17.
″ nzibati hüquq″ (sxemlərdə). Dərs vəsaiti. AR D N-in Polis Akademiyası. Bakı, 2002. 18.
E.M.Kozlov, L.L.Popov. ″Administrativnoe pravo″ Dərslik.M., 2000. 19.
D.N.Baxrax. ″Administrativnoe pravo Rossii″. Dərslik. M., 2000.
G R Ş cra hakimiyyətinin həyata keçirilməsi formalarından biri, yəni idarəetmənin inzibati- hüquqi forması, idarəetmənin hüquqi aktlarının qəbul edilməsində ifadə olunur. darəetmənin hüquqi aktı idarəetmə qərarının hüquqi ifadə olunan formasıdır. Belə aktı qəbul etməklə, idarəetmə orqanı (vəzifəli şəxs) qanun əsasında onun səlahiyyətinə aid olan bu və ya digər məsələni həll edir. Belə idarəetmə qərarı icraedici-sərəncamverici fəaliyyətin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsi üsuludur. cra hakimiyyəti orqanları onların üzərinə qoyulmuş funksiyaları həyata keçirərək, tədbirlərin keçirilməsi məsələlərinə aid olan müxtəlif hüquqi aktlar qəbul edirlər. Təbiidir ki, idarəetmə aktlarının qəbul edilməsi qanuna riayət etməklə həyata keçirilməlidir. Bu mövzu həm nəzəri, həm də təcrübi cəhətdən böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu mövzuda normativ-hüquqi aktlar haqqında ümumi anlayış, onların qəbul edilməsi və qüvvədə olmasının əsaslarını və qaydasını açıqlayacaq. kinci tərəfdən qeyd etmək istərdim ki, hüquq mühafizə orqanları icra hakimiyyətinin həyata keçirilməsi prosesində qanunla əsaslandırılmış birtərəfli hüquqi hakimiyyət iradəsini ifadə edən hüquqi aktlardan geniş istifadə edirlər. Ə n nəhayət, bu mövzunun köməkliyi ilə idarəetmənin hüquqi aktlarına qoyulan tələblər və onlara riayət edilməməyə görə törənən nəticələr də ətraflı açıqlanacaq. ndi isə keçək birinci sualın açıqlanmasına.
165
Sual 1. darəetmə aktlarının anlayışı, əhəmiyyəti və əsas xüsusiyyətləri
darəetmə aktları dövlət idarəetmə orqanlarının, onların struktur bölmələrinin və şəxsi heyətin idarəetmə fəaliyyətlərinin formalarından biridir. ″ Akt″ sözü latın sözü olan ″Aktus″ sözündən yaranmış, tərcüməsi isə, fəaliyyət, hərəkət, əməl deməkdir. Lakin, inzibati hüquqda ″akt″ anlayışına məzmun əlavə edildiyindən ona icraedici-sərəncamverici fəaliyyətin hüquqi forması kimi idarəetmə orqanların hakimiyyət xarakterli göstərişlərinin həyata keçirilməsi və möhkəmləndirilməsi vasitəsi, eləcədə də həmin orqan qarşısında qoyulan məsələlərin həlli variantı kimi baxılır. Azərbaycan Respublikasının 14.01.2000-ci il tarixli ″Normativ-hüquqi aktlar haqqında″ Qanunun 2-ci maddəsinə əsasən: ″Azərbaycan Respublikasının normativ-hüquqi aktı – səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən qəbul edilmiş, göstərişləri ümumi məcburi xarakter daşıyan, hüquq normalarını müəyyən edən, dəyişdirən və ya ləğv edən, dəfələrlə tətbiq olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş rəsmi yazılı sənəddir″. Normativ-hüquqi aktların növlərindən biri də idarəetmənin hüquqi aktıdır: darəetmə aktı – dövlət-idarəetmə fəaliyyətinin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsi məqsədi ilə inzibati-hüquqi normaların (inzibati-hüquqi münasibətlərin) yaranmasına, dəyişməsinə və xitam olunmasına yönəlmiş icra hakimiyyətinin səlahiyyətli subyektinin qanuna əsaslanan, birtərəfli, hüquqi hakimiyyət iradəsini bildirən rəsmi yazılı sənəddir. Məzmun baxımından idarəetmə aktı – idarəetmə qərarıdır. Onda idarəetmə subyektlərinin fəaliyyətinin məqsədi, vəzifəsi, funksiya və metodları bilavasitə öz əksini tapmış olur. darəetmə aktların vasitəsilə dövlət idarəetmə funksiyalarının həyata keçirilməsi prosesində yaranan müxtəlif xarakterli idarəetmə məsələləri həll edilir. darəetmənin hüquqi aktları icra hakimiyyətinin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsinin əsas hüquqi (inzibati-hüquqi) formasıdır. Dövlət idarəetmə aktlarının hüquqi əhəmiyyəti müxtəlifdir: - onlar hüquq normalarını müəyyən edir, dəyişdirir və ləğv edir (söhbət idarəetmənin normativ aktlarından gedir); - müxtəlif subyektlərin üzərinə konkret vəzifələr qoyur; - onlara müəyyən hüquqlar verir (məsələn, idarəetmə sahəsində bu və ya digər hərəkətlər etmək hüququ, dövlət vəsaitlərinə sərəncam vermək və s.). darəetmə aktları hüquqi faktlar kimi çıxış edir, yəni idarəetmə sahəsində hüquq münasibətlərinin yaranmasının, dəyişməsinin və xitam olunmasının əsası kimi çıxış edir (məsələn, vətəndaşın polis əməkdaşları sırasına qəbul edilməsi müvafiq xidməti münasibətləri yaradan hüquqi fakt kimi çıxış edir). darəetmənin bir növ aktları, digər idarəetmə aktlarının qəbul edilməsinə əsas ola bilər (məsələn, yuxarı təbəqəli orqanın aktı əsasında aşağı təbəqəli orqan öz aktını qəbul edir).
166
darəetmə aktları məhkəmə üçün sübut kimi çıxış edə bilərlər və ya məhkəmədə işinin başlanması üçün əsas kimi çıxış edə bilərlər (məsələn, işdən xaric etmə haqqında əmr, daxili işlər orqanları tərəfindən vətəndaşa odlu silah almaq üçün icazənin verilməsi və s.). Göründüyü kimi, inzibati-hüquqi nizamasalmada idarəetmənin hüquqi aktlarının təyinatı çox müxtəlifdir. darəetmə aktlarının xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: - idarəetmə aktları idarəetmə qərarın hüquqi variantını ifadə edir. Onlar icra hakimiyyətinin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsi məqsədi ilə icra hakimiyyəti orqanın (vəzifəli şəxsin) fəaliyyəti prosesində qəbul edilir və müxtəlif məsələləri həll edirlər; - idarəetmə aktları qanunvericiliyə əsasən icra hakimiyyətinin səlahiyyətli subyektləri tərəfindən öz səlahiyyətləri çərçivəsində qəbul edilir; - idarəetmə aktı – müvafiq icra hakimiyyəti subyektinin hüquqi hakimiyyət iradəsinin birtərəfli ifadəsidir; - idarəetmə aktları imperativ xarakter daşıyırlar. Onlar ünvanlandığı subyekt üçün icrası məcburi olan icra hakimiyyəti subyektinin hüquqi hakimiyyət göstərişini özündə əks etdirirlər; - idarəetmə aktları – dövlət idarəetmə sahəsində lazımi davranış qaydalarını müəyyən edirlər; - idarəetmə aktları – inzibati-hüquqi münasibətlərin yaranması, dəyişməsi və ləğv olunması üçün hüquqi əsaslar yarada bilər, yaxud belə hüquq münasibətlərini bilavasitə yaradan, dəyişən və ləğv edən hüquqi fakt kimi çıxış edə bilərlər; - idarəetmə aktları – qanunqüvvəlidir. Çünki onlar icra hakimiyyətinin səlahiyyətli subyektləri tərəfindən qanunların icrası məqsədi ilə qəbul edilirlər; - idarəetmə aktlarının ierarxiyası mövcuddur. Burada aşağı icra hakimiyyəti orqanlarının (vəzifəli şəxslərin) aktlarının yuxarı icra hakimiyyəti orqanlarının aktlarına uyğun olması nəzərdə tutulur; - idarəetmə aktları – icra hakimiyyəti orqanlarının (vəzifəli şəxslərin) fəaliyyəti prosesində daima istifadə edilən xidməti-hüquqi sənədlərin növlərindən biridir. Bu sənədlər (arayışlar, vəsiqələr, protokollar, təftiş və yoxlama aktları və s.) hüquqi əhəmiyyət kəsb edən müəyyən halları əks etdirirlər və ya faktları təsdiq edirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, bu sadalanan aktlar idarəetmənin hüquqi aktları sayılmır, çünki onlarda hüquqi təsir yoxdur; - idarəetmə aktları – bir qayda olaraq yazılı hüquqi sənəd kimi dərc edilir, yalnız şifahi də ifadə oluna bilər (məsələn, hərbi döyüş şəraitində verilən əmrlərin çoxu şifahi formada verilir); - idarəetmə aktları müəyyən edilmiş qaydada qəbul edilir; - idarəetmə aktlarından qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada protest və ya ş ikayət verilə bilər; - idarəetmə aktları icra olunmadıqda təqsirkar tərəfin məsuliyyəti yaranır (bir qayda olaraq intizam və inzibati məsuliyyət yaranır). Qeyd etdiyimiz kimi idarəetmə aktları – icra hakimiyyəti orqanlarının (vəzifəli şə xslərin) fəaliyyəti prosesində daima istifadə edilən xidməti-hüquqi sənədlərdən biridir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, icra hakimiyyəti orqanları (vəzifəli şəxslər) icra hakimiyyətinin məqsəd və vəzifələrinə nail olmaq məqsədilə öz fəaliyyətlərində müxtəlif hüquqi aktlardan və sənədlərdən istifadə edirlər. Bu fərqləri aşağıdakı kimi təsvir etmək olar.
167
darəetmə aktları qanundan onunla fərqlənir ki, onlar qanunqüvvəli xarakter daşıyırlar, yəni qanun əsasında və onu icra etmə məqsədi ilə qəbul edilirlər. Hüquqi aktlar sistemində qanun ali hüquqi qüvvəyə malikdir, heç bir idarəetmə aktı qanunu dəyişə və ya ləğv edə bilməz. Əgər, idarəetmə aktı qanuna ziddirsə, onda qanun tətbiq edilir, belə hallarda qanun idarəetmə aktının təsirini dayandıra və ya onu ləğv edə bilər. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktları ilə müqayisədə idarəetmə aktları az dərəcədə hüquqi qüvvəyə malikdirlər, çünki Milli Məclis dövlət hakimiyyətinin ali orqanıdır. Yerli icra hakimiyyəti başçısının hüquqi aktları (qərar və sərəncamlar) onlara tabe olan orqanların və vəzifəli şəxslərin qəbul etdiyi idarəetmə aktları ilə müqayisədə daha çox hüquqi qüvvəyə malikdirlər. darəetmə aktları hüquqi xüsusiyyətlərinə, qəbul edilmə əsaslarına və qaydalarına görə məhkəmələrin hökmlərindən, qərarlarından və qərardadlarından fərqlənirlər. Məhkəmə aktı – ədalət mühakiməsini hüquqi formada ifadə edir. O, vətəndaşların, idarə, müəssisə və təşkilatların hüquq və qanuni maraqlarını pozmuş şəxslərə qarşı hüquq normalarının tətbiqi aktıdır. Buna görə də məhkəmə aktı – məhkəmə tərəfindən hüquqpozma və ya hüquqi mübahisə barədə olan işlərin baxılması və həll edilməsi ilə bağlı tətbiq edilən aktdır. darəetmə aktların əksəriyyəti isə idarəetmə sahələrinə rəhbərlik etmək məqsədi ilə idarəetmə subyektləri tərəfindən hüquqi hərəkətlərinin edilməsi ilə əlaqədar olaraq qəbul edilir. Məhkəmə aktları müstəqil olan və yalnız qanuna tabe olan hakimlər tərəfindən çıxarılır. Deməli, heç kəs məhkəmə tərəfindən baxılan işin necə həll edilməsi barədə göstəriş verə bilməz. Bundan fərqli olaraq, idarəetmə aktları idarəetmə subyektləri tərəfindən nəinki qanuna uyğun olmalıdırlar, hətta idarəetmənin yuxarı təbəqəli subyektlərinin göstərişləri (sərəncamları) əsasında da qəbul edilə bilər. Prokuror nəzarəti aktlarından (protest, qərar, təqdimat) idarəetmə aktları hüquqi xüsusiyyətlərinə, qəbul edilmə əsaslarına və qaydalarına görə fərqlənirlər. Prokuror nəzarəti aktları prokurorun qanunçuluğun pozulmasına dair reaksiya formasıdır, onlar özlərində hüquqi normalar, həmçinin də idarəetmə aktlarına xas olan idarəetmə (icraedici- sərəncamverici) xarakterli göstərişləri əks etdirmirlər. darəetmə aktları mülki-hüquqi aktlarından (əqdlərdən) öz hüquqi təbiətlərinə və qəbul edilmə əsaslarına görə fərqlənirlər. Mülki-hüquqi aktlara tərəflərin qarşılıqlı formada iradələrinin ifadəsi xasdır. Mülki-hüquqi akt tərəflərin (müqavilənin iştirakçılarının) qarşılıqlı razılaşmanın nəticəsidir. Belə ki, idarəetmə aktı maraqlı tərəflərin razılığı olmadan da qəbul edilə bilər. Dövlət idarəetmə aktları hüquqi əhəmiyyət kəsb edən sənədlərdən və xidməti sənədlərdən də fərqlənir. Hüquqi əhəmiyyət kəsb edən sənədlər (pasport, xidməti vəsiqə, diplom, inzibati xəta haqqında protokol və s.) özü-özlüyündə konkret hüquq münasibətlərini müəyyən etmir, dəyişmir və ləğv etmir. Müəyyən olunmuş formada tərtib olunmuş bu sənədlər yalnız müəyyən faktları təsdiq edirlər. Xidməti sənədlər (arayışlar, məlumat vərəqəsi, iclasların stenoqrammaları və s.) hüquqi əhəmiyyət daşımır, lakin onlar informasiya mənbələridirlər. darəetmə aktları xidməti sənədlər, eləcə də hüquqi əhəmiyyət kəsb edən sənədlər əsasında qəbul edilə bilər (məsələn,
168
işçi tərəfindən xidməti tapşırığın müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi haqqında raport ə sasında, orqanın rəhbəri onun mükafatlandırlıması haqqında əmr verə bilər). darəetmə aktları, həmçinin qeyri-hökumət təşkilatlarının (ictimai birliklər və fondların) aktlarından fərqlənirlər. Onlar qeyri-hökumət təşkilatların adından qəbul edilirlər. Onlar, yalnız onların üzvləri üçün məcburidir, bu aktların həyata keçirilməsi qeyri-hökumət təşkilatın özünün vasitə və metodları ilə təmin edilir. Qeyri-hökumət təşkilatların aktları dövlət hakimiyyəti xarakterinə malik deyildirlər. Bununla belə dövlət orqanlarının ayrı-ayrı funksiyalarının yerinə yetirilməsi qanunla qeyri-hökumət təşkilatlarına tapşırılan hallarda, onların aktları dövlət-hakimiyyət xarakteri daşıya bilər (məsələn, həmkarlar təşkilatı tərəfindən əməyin mühafizəsi qaydalarına, təhlükəsizlik texnikası və sənaye sanitariyası qaydalarına nəzarət). Birinci sualı yekunlaşdıraraq qeyd etmək istərdim ki: 1. darəetmə aktı – dövlət-idarəetmə fəaliyyətinin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsi məqsədi ilə inzibati-hüquqi normaların (inzibati-hüquqi münasibətlərin) yaranmasına, dəyişməsinə və xitam olunmasına yönəlmiş icra hakimiyyətinin səlahiyyətli subyektinin qanuna əsaslanan, birtərəfli, hüquqi hakimiyyət iradəsini bildirən rəsmi yazılı sənəddir. 2. darəetmə aktların müxtəlif xüsusiyyətləri mövcuddur. Bunlardan əsasları isə aşağıdakılardır: - idarəetmə aktları idarəetmə qərarın hüquqi variantını ifadə edir. Onlar icra hakimiyyətinin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsi məqsədi ilə icra hakimiyyəti orqanın (vəzifəli şəxsin) fəaliyyəti prosesində qəbul edilirlər və müxtəlif məsələləri həll edirlər; - idarəetmə aktları – dövlət idarəetmə sahəsində tələb olunan lazımi davranış qaydalarını müəyyən edirlər; - idarəetmə aktları – inzibati-hüquqi münasibətlərin yaranması, dəyişməsi və ləğv olunması üçün hüquqi əsaslar yarada bilərlər, ya da belə hüquq münasibətlərini bilavasitə yaradan, dəyişən və ləğv edən hüquqi fakt kimi çıxış edə bilərlər; - idarəetmə aktları – qanunqüvvəlidirlər, yəni onlar icra hakimiyyətinin səlahiyyətli subyektlər tərəfindən qanunların icrası məqsədi ilə qəbul edilirlər; - idarəetmə aktları müəyyən edilmiş qaydada qəbul edilirlər; - idarəetmə aktlarından qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada protest və ya ş ikayət verilə bilər; - idarəetmə aktları icra olunmadıqda təqsirkar tərəfin məsuliyyəti yaranır (bir qayda olaraq intizam və inzibati məsuliyyət yaranır). 3. darəetmə aktları icra hakimiyyəti orqanlarının (vəzifəli şəxslərin) fəaliyyəti prosesində istifadə edilən müxtəlif hüquqi aktlardan, xidməti sənədlərdən və hüquqi ə həmiyyət kəsb edən sənədlərdən hüquqi xüsusiyyətlərinə, məzmununa, qəbul olunma ə saslarına və qaydalarına görə fərqlənirlər.
darəetmə aktların təsnifatı və növləri, onların effektivliyinin şərtləri
cra hakimiyyətinin məqsədi, vəzifələri və funksiyaları müxtəlif xarakterli və məzmunlu idarəetmə aktlarının köməyi ilə təcrübi olaraq həyata keçirilir. Bu da idarəetmə 169
aktlarının müxtəlif meyarlara əsasən təsnifatının və onların növ müxtəlifliyinin labüdlüyünü yaradır. darəetmə aktları hüquqi xüsusiyyətlərinə, ifadə olunma formasına, qüvvədə olma müddətinə, aktı qəbul edən orqanlara, qüvvədə olan əraziyə və onları qəbul edən orqanların səlahiyyətlərinin xarakterinə görə müxtəlif növlərə bölünür. 1. Hüquqi xüsusiyyətlərinə görə idarəetmənin hüquqi aktları aşağıdakılardı: a) normativ; b) fərdi (inzibati) aktlara bölünürlər; c) ümumi əhəmiyyətli. cra hakimiyyətinin normativ aktları – nəzərdə tutulmuş bütün hallarda dəfələrlə tətbiq edilmək üçün şəxsiz xarakterli qaydaları müəyyən edirlər. Onlar eyni tipli ictimai münasibətləri nizamlayan inzibati-hüquqi normalarından ibarətdirlər. Məsələn, D O-da xidmət keçmə haqqında Əsasnamə, odlu ov silahının əldə edilməsi qaydaları və s. Normativ aktlar müəyyən edilməmiş müddətdə qüvvədə olurlar. Onlar ləğv edilməyənə qədər və ya onları dəyişən yeni aktların qəbul edilməməsinə qədər tətbiq edilir. Bu növ aktlara nəzəriyyədə və təcrübədə qanunlardan fərqli olaraq ″Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi″ kimi adlandırırlar. Normativ aktda əsas – onun ″ normayaradıcı əhəmiyyəti″dir, yəni onda qüvvədə olan inzibati hüquq normalar sisteminə ə lavələr edən, dəyişdirən və onları aydınlaşdıran vacib müddəaların olmasıdır. Bir sözlə, idarəetmənin normativ-hüquqi aktı – hüququn əsas mənbələrindən biridir.
qəbul edilən və ən geniş istifadə edilən hüquqi aktların növüdür. cra hakimiyyətinin fərdi aktlarının məzmununda hüquq normaları, ümumi qaydalar yoxdur. Onlar icra hakimiyyətinin səlahiyyətlərinə daxil olan konkret məsələlər üzrə qərarları müəyyən edir. Burada daim müəyyən şəxslərə aid olan konkret hüquqi göstərişlər olur (məs.: vəzifəyə təyin etmə haqqında əmr və s.). Bu aktlarda hüquq normalarını konkret şəxslərə və hallara tətbiq edilir. Onlar hüquqi faktlar kimi çıxış etməklə konkret inzibati hüquq münasibətləri yaradır, dəyişdirir və ya ləğv edir. darəetmənin fərdi aktlarında icra hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyəti öz əksini tapır. Bu aktların köməyi ilə idarəetmə aparatının heyəti yaradılır, işdə olan çatışmamazlıqların operativ surətdə aradan qaldırılması təmin edilir və dövlət intizamını pozanlara qarşı təsir tədbirləri tətbiq edilir. Ümumi əhəmiyyətli idarəetmə aktları – normativ və fərdi aktlara xas olan ə lamətlərə malikdir. Onların məzmununda ümumi davranış qaydaları olur, yəni onlar konkret icraçılara yox, qeyri-məhdud şəxslər dairəsinə ünvanlanır, eyni zamanda onların bir dəfə tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur (məs.: istirahət gününün bir tarixdən digər tarixə keçirilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin qərarı). Ədəbiyyatda ümumi əhəmiyyətli idarəetmə aktları, həm də qarışıq (mürəkkəb) tipli aktları kimi də adlandırır. 2. darəetmə aktları ifadə olunma formasına görə yazılı, şifahi və konklyudent olurlar. Yazılı aktlarla yanaşı, şifahi aktlar da olur (əmrlər, sərəncamlar). Onlar müxtəlif idarəetmə məsələlərinin operativ surətdə həlli prosesində istifadə edilir. Yazılı aktlar kimi ş ifahi aktlar da hüquqi nəticələr yaradır. Onların icrası dövlətin məcburetmə qüvvəsi ilə təmin edilir. Şifahi aktın yerinə yetirilməməsi və ya lazımi dərəcədə yerinə yetirilməməsi hüquqi məsuliyyət yarada bilər. 170
darəetmə subyektinin iradəsi ayrı-ayrı cestlər, işarələr, siqnallar və digər konklyudent hərəkətlər vasitəsilə ifadə oluna bilər. Bunlara Dövlət Yol Polisi əməkdaşı tərəfindən nəqliyyatın və sərnişinlərin hərəkətini nizamlayan jestlər, dəmiryolu, su və hava nəqliyyatında istifadə edilən siqnallar və s. xüsusi işarələri aid etmək olar. Konklyudent aktlar da inzibati-hüquqi və digər hüquq münasibətlərinin yaranmasına, dəyişməsinə və ləğv olunmasına səbəb olur. Dövlət Yol Polisi əməkdaşlarının nəqliyyatın hərəkətini qadağan edən jesti polisin səlahiyyətli işçisinin göstərişidir, buna görə də sürücü nəqliyyat vasitəsinin hərəkətini icazə verən işarə verilənə qədər dayandırmalıdır, əks halda müxtəlif məcburetmə tədbirləri tətbiq edilə bilər. 3. Qüvvədə olma müddətinə görə idarəetmə aktları: təsir müddəti müəyyən edilməmiş (müddətsiz), müddətli və müvəqqəti olur. Əgər, idarəetmə aktında onun qüvvədə olan müddəti göstərilməyibsə, onda o müddətsiz sayılır və ləğv edilənə qədər qüvvədə olacaqdır. Ə gər idarəetmə aktında onun qüvvədə olma müddəti göstərilibsə, onda müddət çatdıqdan sonra akt öz qüvvəsini itirir. Müvəqqəti aktlar bir qayda olaraq, müəyyən bir müddət ərzində, adətən qısa müddətdə qüvvədə olurlar. Belə aktların adında onların müvəqqəti olması göstərilir. 4. darəetmə aktlarını qəbul edən orqanlara görə: fərmanlara, qərarlara, əmrlərə, sərəncamlara, göstərişlərə və təlimatlara bölünür. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 113-cü maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti icra hakimiyyətinin təşkili məsələləri üzrə fərmanlar və sərəncamlar qəbul edir. Ümumi qaydalar müəyyən edildikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti fərmanlar, digər məsələlər üzrə isə sərəncamlar qəbul edir. Məsələn, o, Azərbaycan Respublikası Baş Nazirinin, Nazirlər Kabinetinin üzvlərini vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir, özünün səlahiyyətli nümayəndələrini, Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin ali komanda heyətini vəzifəyə təyin edir və azad edir (Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsi). Qərar və sərəncamlar Azərbaycan Respublikası və Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən qəbul edilir. Qərarları, sərəncamlardan fərqləndirən yeganə əhəmiyyətli əlamət onların qəbul edilmə qaydasıdır. Qərarlar kollegial qaydada qəbul edilir, sərəncamlar isə qərar əsasında təkbaşına qəbul edilir. Lakin, onları bir-birindən fərqləndirən nisbi xarakter daşıyan digər ə lamətlər də var. Belə ki, sərəncamlara nisbətən qərarlar əsasən normativ xarakter daşıya bilər. Qərarlar orqanların səlahiyyətləri çərçivəsində daha vacib məsələlər üzrə qəbul edilirlər. Qərarlar kollegial qaydada yerli icra hakimiyyəti orqanların səlahiyyətlərinə aid olan məsələlər üzrə qəbul edilirlər. Məsələn, təsərrüfat və sosial-mədəni məsələlər üzrə, ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə və s. Qərarlar yalnız kollegial qaydada qəbul edilə bilər və normativ və ya qeyri-normativ xarakter daşıyırlar. Yerli icra hakimiyyəti başçılarının qərarları, sərəncamları və göstərişləri arasındakı fərqi onların qəbul edildiyi məsələlərin ə həmiyyətliliyi və mürəkkəbliyi, o cümlədən qəbul etmə qaydasına görə aparmaq olar. Ə Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|