298
fonddagi etishmayotgan moliyaviy mablag’lar o’rniga jalb qilish imkoniyati hosil
bo’la boshlagan. Davlatning turli xil fondlarining uyg’unlanishi asosida ulkan bir
markazlashtirilgan fond, ya’ni Davlat byudjetining tashkil etilishiga asos
solingan. Davlat byudjeti sekin asta har to-monlama mustahkamlanib borib,
mamlakatning oliy organi uni ko’rib chiqib, tasdiqlagandan keyin qonun kuchiga
kirib, ijro etish majburiyati sezila boshlandi.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo’lga kiritgan dastlabki kunlardan
boshlab, mamlakatda Davlat byudjetini mustahkamlash bilan birga, Davlatning
byudjetdan tashqari jamg’armalarini ham tashkil etishga zarurat tug’ildi. Bu
jamg’armalarni tashkil etishga bir qator omillar ta’sir etadi, albatta. Ularning
ko’lami keng, lekin asosiylari quyidagilar hisoblanadi:
iqtisodiyot qisman nobarqaror bo’lgan bir sharoitda, tijorat va
tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash, zarur bo’lgan sharoitlarda ularning moliyaviy
operatsiyalarini rag’batlantirish uchun davlat boshqaruv organlari o’zgacha
manbadan shakllangan moliyaviy resurslar hisobidan yangi ko’rinishdagi Davlat
fondlarini tashkil etadi;
davlat byudjetidan xoli bo’lgan Davlatning byudjetdan tashqari
jamg’armalari muayyan bir muammoni bartaraf etish yoxud mavjud muammolar
ko’lamini qisqartirishga qaratilgan bo’lib, davlat tomonidan qat’iy e’tiborga
molik bo’ladi. Aynan ushbu jamg’armalar qat’iy maqsadli xususiyatga ega bo’lib,
ularning moliyaviy resurslarini tashkil etish, taqsimlash va foydalanishni davlat
tomonidan samarali nazorat qilish imkoniyati tug’iladi;
davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari muayyan bir sharoitlarda,
ya’ni daromadlariga nisbatan xarajatlari kam bo’lgan hollarda, ortiqcha
mablag’lardan Davlat byudjeti defitsitini noinflatsion manbasi sifatida
qisqartiradi
yoki moliyaviy bozordan foiz va dividend shaklida manba olib, daromadlar hajmini
yanada kengaytiradi.
Dostları ilə paylaş: