Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

Avstriya modeli,
xüsusi sahibkarlığa və işgüzar biz-
nes fəaliyyətinə geniş imkanlar yaratmaq, habelə xarici 
investorlara əlverişli fəaliyyət mühiti təmin etməklə səciy-
yələnir. Ölkənin təbii sərvətlərinin və iqtisadi resurslarının 
məhdudluğu, onun keçdiyi tarixi inkişaf yolunun özünə-
məxsus xüsusiyyətləri, burada bütün il boyu geniş turizm 
şəbəkəsinin, istirahət-müalicə ocaqlarının yüksək səviyyə-
də fəaliyyətini şərtləndirmişdir. Dövlətin başlıca vəzifəsi 
isə xüsusi sahibkarlıq əsasında fəaliyyət göstərən ölkənin 
təsərrüfat həyatının iqtisadi tənzimlənməsi proseslərinə 
nəzarəti həyata keçirməkdir. Ümumiyyətlə Qərbi Avropa 
ölkələrinin iqtisadi sistemi “sosial yönümlü bazar” kimi 
səciyyələndiyindən, ABŞ və Yaponiyada özünü daha qa-
barıq formalarda göstərən şəxsi fərdiyyətçilik prinsiplə-
rini, Avropa dövlətlərində fərdiyyətçiliklə yanaşı, eyni za-
manda həmrəyliyin (iş birliyinin, birgə fəaliyyətin) opti-
mal tarazlı nisbəti əvəz etmişdir. 
Yapon modeli,
vaxtilə “qapalı” xarakter daşıyan tə-
sərrüfat həyatının tədricən liberallaşdırılması və “açıq iqti-
sadiyyat” yolu ilə irəliləyərək, müasir dünya təsərrüfatına 
qovuşması, onun tərkib hissəsinə çevrilməsi ilə səciyyə-
lənir. Ölkənin təsərrüfat modelinin ən mühüm cəhətlərin-
dən biri, onun uzunmüddətli və şərikli iqtisadi əlaqələr 

---

222 
əsasında formalaşaraq, qarşılıqlı inam prinsiplərinə uyğun 
fəaliyyət göstərməsidir. Qərbi Avropa ölkələrindən fərqli 
olaraq, Yaponiya iqtisadiyyatında dövlət bölməsinin rolu-
nun məhdudluğu və hərbi xərclərin onun ümumi daxili 
məhsulunda (ÜDM) 1 faizi ötməməsi, əhalinin gəlirlərinin 
18-20 faizinin yığım kimi banklarda toplanması, şübhəsiz 
ölkə iqtisadiyyatının davamlı inkişafını təmin edən amil-
lərdir. Eyni zamanda bu model, yüksək əmək məhsuldarlı-
ğına, strateji planlaşdırma ünsürlərindən istifadəyə, milli 
iqtisadiyyatın ümumi inkişaf göstəricilərinin əlaqələndiril-
məsinə əsaslanır. Ölkədə əmək haqqının artım tempinin 
əmək məhsuldarlığının artım sürətindən aşağı olması və 
bu göstəriciyə görə Yaponiyanın digər yüksək inkişaf 
etmiş dövlətlərindən geri qalması, düşünülmüş bir addım 
olub obyektiv-subyektiv səbəblərlə bağlıdır. Yaponiyanın 
təbii sərvətlərini, xüsusilə yanacaq-enerji mənbələrinin 
son dərəcə məhdud olmasına baxmayaraq, dünya baza-
rında rəqabət qabiliyyətini qoruyub saxlamaq üçün ixrac 
olunan müxtəlif təyinatlı məhsulların qiymətinin nisbətən 
ucuz olması zərurətdən irəli gəlir. Belə bir taktika isə yeni 
dizayn və zövq xüsusiyyətlərinə malik yapon məhsulla-
rının ixracını artırır, onların dünya bazarında mövqeyini 
gücləndirir. Bu mənada yapon modeli müəyyən fərdi 
yaxud şəxsi qurbanlar tələb edərək ölkənin ümumi strateji 
və milli mənafeyini daha üstün tutmaq prinsipinə əsas-
lanır. Yapon dövləti özünün vergi, gömrük, büdcə siyasəti 
ilə iqtisadiyyatın tənzimlənməsi, xüsusilə də onun istehsal 
– xidmət dairələrinin ən yeni texnika və texnologiya 
əsasında qurulmasının başlanğıc mərhələsində, olduqca 
fəal bir rol oynayır.