Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

torpağı kapitalın
bir forması kimi səciyyələndirir. 

---

237 
ç)
Kapital üçün fasiləsiz hərəkətdə olmaq, öz konkret 
formasını 
pul, məhsuldar, əmtəə
şəklində dəyişərək, 
müxtəlif ardıcıl mərhələlərdən keçmək, təbii və zəruri bir 
prosesdir. Kapital həm istehsal, həm də tədavül (alqı-sat-
qı) dairəsində hərəkətini davam etdirərkən 3 mərhələdən 
keçir: 
II mərhələ --------------- İP ------- 
III mərhələ -------------- Ə′ – P′ 
Burada, P – pul vəsaiti; Ə - əmtəə, İV – istehsal 
vasitələri; İQ – iş qüvvəsi; İP – istehsal prosesi; Ə′ - satış 
üçün hazır məhsul; P′ - məhsul satışından əldə olunmuş 
pul. 
Müəyyən bir kapitalın ardıcıl mərhələlərlə, pul for-
masından məhsuldar formaya və əmtəəyə çevrilərək satışa 
çıxarılması, nəhayət yenidən pul formasını alması prosesi, 
vahid bir proses kimi belə baş verir: 
Kapitalın ardıcıl surətdə bir formadan digərinə çev-
rilməsinə və 3 mərhələni əhatə edən hərəkəti, 
kapitalın 
dövranı
adlanır. Bu mərhələlərin hər biri məntiqi ardıcıl-
lıqla sıx əlaqədə olub, qarşılıqlı təsir gücünə malikdir. Ka-
pitalın dövranı yalnız o halda normal proses sayılır ki, 
göstərilən mərhələlər bir-birinə ardıcıllıqla keçərək 
isteh-
sal 
və
 tədavül
dairələrinin vəhdətini yaradır. 
Kapitalın dövranının birdəfəlik proses (əməliyyat) 
I mərhələ P - Ə
İV 
İQ 
P - Ə
İV 
İQ 
... İP ...Ə
′
- P
′

---

238 
kimi deyil, fasiləsiz bərpa olunan və təkrar edilən axın ha-
lında dövranı, 
kapitalın dövriyyəsi
adlanır. 
Müxtəlif təyinatlı əmtəələrin hazırlanması və xid-
mətlərin göstərilməsi prosesi onların istehsalı, habelə təda-
vülü müddətinin