237
ç)
Kapital üçün fasiləsiz hərəkətdə olmaq, öz konkret
formasını
pul, məhsuldar, əmtəə
şəklində dəyişərək,
müxtəlif ardıcıl
mərhələlərdən keçmək, təbii və zəruri bir
prosesdir.
Kapital həm istehsal, həm də tədavül (alqı-sat-
qı) dairəsində hərəkətini davam etdirərkən 3 mərhələdən
keçir:
II mərhələ --------------- İP -------
III mərhələ -------------- Ə′ – P′
Burada, P –
pul vəsaiti; Ə - əmtəə, İV –
istehsal
vasitələri; İQ – iş qüvvəsi; İP – istehsal prosesi; Ə′ - satış
üçün hazır məhsul; P′ - məhsul satışından əldə olunmuş
pul.
Müəyyən bir kapitalın ardıcıl mərhələlərlə, pul for-
masından məhsuldar formaya və əmtəəyə çevrilərək satışa
çıxarılması, nəhayət yenidən pul formasını alması prosesi,
vahid bir proses kimi belə baş verir:
Kapitalın ardıcıl surətdə
bir formadan digərinə çev-
rilməsinə və 3 mərhələni əhatə edən hərəkəti,
kapitalın
dövranı
adlanır. Bu mərhələlərin hər biri məntiqi ardıcıl-
lıqla sıx əlaqədə olub, qarşılıqlı təsir gücünə malikdir. Ka-
pitalın dövranı yalnız o halda normal proses sayılır ki,
göstərilən mərhələlər bir-birinə ardıcıllıqla
keçərək
isteh-
sal
və
tədavül
dairələrinin vəhdətini yaradır.
Kapitalın dövranının birdəfəlik proses (əməliyyat)
I mərhələ P - Ə
İV
İQ
P - Ə
İV
İQ
... İP ...Ə
′
- P
′
238
kimi deyil, fasiləsiz bərpa olunan və təkrar edilən axın ha-
lında dövranı,
kapitalın dövriyyəsi
adlanır.
Müxtəlif təyinatlı əmtəələrin hazırlanması və xid-
mətlərin göstərilməsi prosesi onların istehsalı, habelə təda-
vülü müddətinin
Dostları ilə paylaş: 
