Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Broker –
birjada vasitəçilik rolunu yerinə yetirən şəxsdir. O, birjalarda ona almaq və satmaq tapşırığını vermiş başqa bir şəxsin adından hərəkət edir. Məhz ona tapşırıq vermiş adamın iradəsini həyata keçirən brokerin fəaliyyətini, həmin şəxs maliyyələşdirir. Eyni zamanda broker öz vasitəçilik fəaliyyətinə görə müəyyən gəlir (brokerc) əldə edir. Diler isə birjalarda şəxsən öz adından, yaxud hər hansı bir şirkətin təmsilçisi kimi fəaliyyət göstərir. Diler yalnız birjada alıb-satmaqla deyil, həm də aldıqlarını sax- 180 layıb, müəyyən vaxtdan sonra daha baha qiymətə satmaqla da məşğul olur. Qeyd edək ki, birjalarda fəaliyyət göstərmək üçün orada yer almaq lazımdır. Bu yerlərin sayı isə məhduddur. Məsələn, dünyanın ən nüfuzlu birjalarından sayılan Nyu- York birjasında 1. 366 yer vardır. Ona görə də tələb və təkliflə bağlı, bu birjadakı yerlərin qiyməti dəyişir. Əmtəə birjasında müxtəlif əməliyyatlar, o cümlədən ticarət sövdələşmələri bağlayanlar arasında vasitəçilik etmək, satışa çıxarılan məhsulların keyfiyyətini yoxlamaq, ticarət mübahisələrini həll etmək, istehsalın həcmi, məhsu- lun qiyməti, onun xüsusiyyətləri haqqında reklam məlu- matları yaymaq həyata keçirilir. Fond birjaları qiymətli kağızların, müxtəlif səhmdar cəmiyyətləri səhmlərinin, özəlləşdirmə payları çeklərinin və sairənin alqı-satqısının sərbəst surətdə həyata keçiril- diyi bazardır. Müasir dünyada 200-dən artıq fond birjası fəaliyyət göstərərək, hər gün yüz milyardlarla dollar məbləğində alqı-satqı əməliyyatlarını həyata keçirirlər. Bu fond birja- ları arasında Nyu-York, London, Paris, Poma, Tokio, Sin- qapur, Frankfurt, Moskva, Sankt-Peterburq, Şanxay şəhər- ləri bütün dünyada məşhurdur. Dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən fond birjaları, qiymətli kağızların normal tədavülü, onların məzənnəsinin (kursunun) müəyyən edilməsi, birja iştirak- çılarının fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaradılması kimi vəzifələri həyata keçirirlər. Fond birjaları, iqtisadiyyatın müəyyən yeni və pers- pektivli sahələrinin inkişafı üçün zəruri olan maliyyə və- saitlərinin səhmlər vasitəsilə həmin məqsədlər üçün səfər- 181 bər olunması işində də olduqca mühüm rol oynayırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, fond birjalarında qiymətli kağızların alqı-satqısı, orada hökm sürən tələb və təklifin təsiri altında dəyişən müəyyən birja məzənnəsi (kursu) əsasında baş verir. Bu məzənnənin səviyyəsinə isə məntiqi və təbii surətdə, qiymətli kağızlardan götürülən gəlirin, yaxud dividentin, habelə bankların kreditlər üzrə borc faizinin həcmi öz təsirini göstərir. Təsadüfü deyildir ki, müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində fond birjaları iqtisadi sistemin əsas hərəkətverici qüvvələrindən biri və onun barometri sayılır. Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|