31
va rang-barang boʻlsa, ma’noni shunchalik toʻgʻri yetkazib beramiz.
Bundan
tashqari,
boy
soʻz
boyligi
insonning
intellektual
rivojlanishining dalilidir. Bu biz uchun ishda, maktabda, notiqlikda,
oddiy kundalik muloqotda foydali boʻlishi mumkin. Shuning uchun
lugʻatni rivojlantirish juda muhim va hatto zarurdir.
Lugʻat haqida nimalarni bilishingiz kerak?
Til fanida lugʻatni belgilash uchun maxsus atama – “leksika”dan
foydalanish odatiy holdir. Bu “lugʻat” tushunchasining mohiyatini
yetkazish uchun eng mos keladi. Shuni tushunish kerakki, leksika
shunchaki soʻzlar arxivi emas, balki jamiyat foydalanadigan va shaxsga
tegishli boʻlgan tilning lugʻat birliklarining butun majmuasidir.
Leksikaga quyidagilar kiradi:
Faol lugʻat.
Bunga biz har kuni ishlatadigan, oilamiz, doʻstlarimiz,
ishdagi hamkasblarimiz va atrofimizdagi barcha odamlar bilan doimiy
muloqotda boʻladigan soʻzlar toʻplami kiradi. Bundan tashqari, bu biz
boshqa odamlardan eshitadigan va ularning ma’nosi haqida
oʻylamasdan, nutqimizga erkin kiritishimiz mumkin boʻlgan soʻzlardir.
Faol lugʻat nafaqat ogʻzaki nutqda, balki ijtimoiy tarmoqlarda xat,
SMS, xabarlar yozishda ham namoyon boʻladi. Faol leksikaning asosiy
xususiyatlari - undan foydalanish erkinligi va ma’lum soʻzlarni tanlash,
ularning ma’nolarini xotirada izlash uchun hech qanday harakat qilish
zarurati yoʻqligi.
Passiv lugʻat.
Bu yerda biz biladigan barcha soʻzlar, shu jumladan,
birovning nutqida, Internetda va yozma manbalarda bizga duch
kelganda ma’nosini osonlikcha tushuna oladigan soʻzlar. Biroq,
bularning barchasi biz nutqimizda juda kamdan-kam ishlatadigan yoki
umuman ishlatmaydigan soʻzlardir. Passiv leksika faoldan bir necha
baravar katta boʻlishi mumkinligini taxmin qilish oson. Tabiiyki, agar
kerak boʻlsa, biz xotiramizdan passiv lugʻatdan soʻzlarni topishimiz
mumkin, ammo oddiy hayotda ular foydalanilmagan “bagaj” boʻlib
xizmat qiladi.
Dostları ilə paylaş: 
