«мл т*'1шн» «* иа Alisher Navoiy

0 ‘zingni ayon qilki, kimsan, ravon,
Ki shavqing sening bizdin oldi tavon?»
Shunda haligi jangchi boshidan niqobni oldi. Bu 
o‘sha sho'xi chiniynajod o‘sha chobuki hurzod edi. 
Uni shohga tortiq etgan Xoqon maqtovini keltirib:
Ki: Husn ichra xurshidi tobon erur,
Yana Zuhra yanglige xushilhon erur.
Bu gaplarni qo“ya turaylig-u, u jang maydonida 
shijoatli sipoh hamdir», - degan edi.

---

O'shanda maqtalgan bu qizning xuddi shu sifati 
Iskandarga yoqmagan edi. Uni husni behad-u po- 
yon edi, lekin jangovar fazilati pinhon edi. Bugun 
o‘z ko‘zi bilan ko‘rdiki: go'zal jangga kirib, dush- 
manini asir etdi. Tangri qudratiga yuz ofarinki, 
uning lutfi g'alabani bizga tuhfa qildi.
Dedikim:«Jamoliga yopsun niqob,
Chunki tun oqshomda ko‘rinmas oftob. 
Qorong'uda turmay, иуда j o ‘nasin,
Shoh uyqusin anda xarob aylasin!»
Qiz shu zahoti sham kabi shabistonga kirdi, 
go Vo sarv bo's tonga kirdi!
Shoh majlis tuzdirib, jom kotardi, keyin tutqun- 
ni majlisga olib kirishni, u bilan suhbatlashmo- 
qchi ekanini aytdi. Ko‘p o'tmay, qollari bogliq 
devkashni majlisga olib kirishdi. Shoh buyrug'i 
bilan, awalo, ko‘p taom keltirishdi, yigit toVib yeb 
oldi. Keyin bir necha jom qizil may bilan mehmon 
qilishdi. U bir jomni, yana birini esa mezbon ich- 
di. Bu shohning lutfidan xursandlik ifodasi edi. 
Yana Kayoniy shoh katta qadahlarda jom tutdi va 
bu bilan devkashni rosa xursand qildi. Shoh har 
bir in’om qilganda, asir har lahza bosh qoVardi. 
Uni may beixtiyor qilgach, yer o‘pib, so‘z bosh­
ladi: «Men vahshiymen biyobonixod, atodin ato 
vahshiy-u vahshzod.
Yo‘q andoq tilimkim, sanong aytsam,
Sen etgonga loyiq duong aytsam.
Lekin pinhoni yaxshi so‘zlar dilimda yuribdiki, 
deyin gar desangkim, «De oni manga».

---

Shoh dediki: «Наг ne kalomingni ayt, kaloming- 
ni, nomingni ayt».
Davangir asir dediki: «Sendan shuncha lutf-mar- 
hamat ko'rdimki, uni evazlashga ojizman. Lekin 
qolimdan shugina ish keladiki, oldingda olguncha 
ish qila bilaman. Endiyoningdan ayrilmayman, ziyo- 
ningga ish qilmag'ayman, lekin bilki, men bu ulus 
xoniman, tun-u kun ularning nigohboniman. Chu- 
molilardek behisob sipohingni ko'rgach, aholimga, 
fuqarolarimga qarshi zo‘r dushman kelayotganini 
anglab, ularning jafosini o'zimga olib, maydonga 
o‘zim kirdim. Bolib o'tgan hamma ishlaming to- 
moshasini о‘zing ko‘rding.
Senga asir bolib tushganim ham mening baxtim 
boldi. Menga siyosat qilichini surib oldirmading. 
Yana menga shuncha inoyatlar qilib, benihoyat 
yaxshiliklar qilding. Endi ijozat bersang, boray, 
biror ishing chiqib qolsa, bir ishingga yaray. Meni 
soginib qavm-u elim motamdadur. Bolgan so'zlar- 
ni aytib, barini g4issadan ozod qilay», - deb ruxsat 
so'radi. Bukilib yer o‘pdi, xuddi mast fillardek 
zo‘rg‘a o'rnidan turib oldi. Shohning bu qilgan 
ishiga har kim har narsa deb ajablanar, har kim 
o‘z ko'nglida bir so'zni aytardi. Hikmat ahli ham 
shohning bu ishidan hayron edi, chunki bu ish 
haqiqatan ham ajoyib ish bolgan edi. Lekin shoh 
xandon-u xushhol edi.
Bir necha 
zaxaon
o ‘tgach, eshik ochilib, ul 
vahshiy kirib keldi va o‘zi tutib asir qilgan pahla- 
vonlarning barchasini olib kelib shohga tutdi. 
Yerga yuzini qo'ydi. Shoh uning bu ishidan xur­
sand bolib, yana oshkora ko‘p iltifotlar ko'rsatdi. 
Asirlar qutulib, yana shoh bazmiga xos boldilar. 
Shoh asirlarga qarab turib, bir mahal Boriqi Bar-

---

bariyga ko‘zi tushdi. Mehribon shoh ban asirlami, 
jumladan, Boriqni ham quchoqladi. O'sha tun 
barchalari mast boldilar.
Iskandar magtib mulkini batamom egallaganidan 
so‘ng, har xil rangdagi bu nodir ellar asir hisoblan- 
dilar. Shohga boysunib, qul yo cho‘ri maqomida 
shoh xizmatini bajara boshladilar.
Shoh o‘zi ko'rgan chumolisimonlarni halok 
qilish uchun dedi: «Otlanib xalq bevahm-u bok 
tuzub charga solsunlar ul nav’ mo‘r, ki ul dasht 
aro qolmasun mo‘r».
U to‘daning vahshiylari iltimos qilib dedilarki: 
«Ey shahi gardunasos! Ey ulug‘ shahanshoh! Agar 
ular tirik qolmasalar, biz qo'riqchilarsiz qolamiz. 
Bizning uyqumiz og‘ir, oti kecha-kunduz hushyor 
bolsak, yana oti kecha-kunduz uyqudamiz. Chu 
uyquga borsak, ular bizga qo‘rg‘ondirlar».
Shoh bu so‘zlami eshitib, barmog'ini tishlab 
qoldi. Chumolisimonlarni qirib tashlash haqidagi 
farmonini bekor qildi. Yana yurib, oltin va ku- 
mushdan bolgan ikki tog'ni ko'rgisi keldi. Haligi 
qavm ahli duo qilib dedilar: «Bu muddao ham 
esdan chiqarilsa yaxshiroq. U tegraga bormoq 
mumkin emas, oson emasgina emas, balki imkon 
emas. U ikki tog'ga o‘n kunchalik yolni bosib 
boriladi. Sen so‘rayapsan-u, u joy bizga yaqinroq 
bolsa ham, lekin ko‘rganimiz yo‘q. Biz ham uni 
ко‘rib, murod topganimiz yo‘q, bizdan uluglar 
ham undan yod qoldirishmagan, ya’ni ularning 
ham ko'zlari tushmagan. Nedinkim, yolida xatar 
ko'pdurur,