Am aliy m ashg'ulotlar va hisoblash grafik ishlari uchun

о 
EA
 
i, 
EA

---

= 43,75 • 10* + —-—- -
EA 
2 E
Q
д^=3да, 
А^з =43,75-10 да va *з=1»и 
=H6,5 io_8m
Statik noaniq sistem alar Statik noaniq sistemalar deb, noma'lum 
kuchlarni (reaktsiya kuchlari, ichki kuchlar) aniqlash uchun kesish usuli 
yoki statika tenglamalari etarli bo'lmagan sistema-larga aytiladi.
Tarkibidagi 
noma'lum 
reaktsiya 
va ichki kuchlarining soni 
statikaning muvozanat tenglamalari sonidan ko’p bo’lgan sistema-lar 
statik noaniq sistemalar deyiladi.
Tashqi va ichki statik noaniq sistemalar mavjud. Masalan, sterjenlar 
sistemasida ichki bo’ylama kuchlarni aniqlash ichki statik noaniq: ikki 
tomoni bikr mahkamlangan brus tashqi statik noaniq sistema.
Har ikkala statik noaniq sistemalarda ham noma'lum kuchlarni 
aniqlash masalasi - statik noaniq masala deyiladi. 
Statik 
noaniq 
sistemalami statik noaniqlik darajasi mavjud. 
S = n —
3
Bu erda 
n
- sistemadagi noma'lum kuchlar soni.
Statik noaniq masalalami echish metodikasi ikki xil variantda olib 
boriladi. Masalan, sterjenlar sistemasida 
noma'lum ichki bo’ylama 
kuchlarni aniqlash uchun kesish usulidan foydalanib, sterjenlarni kesamiz. 
Sterjenlardagi ichki bo’ylama kuchlami ko’rsatib, sistemani olib qolingan 
qismi uchun muvozanat tenglamalarini tuzamiz. Tuzilgan muvozanat 
tenglamalarida noma'lum ichki kuchlar bilan birga noma'lum reaktsiya 
kuchlari qatnashadi. Reaktsiya kuchlarini aniqlash yoki aniqlamaslik, 
masalani mohiyatini belgilamaydi. Shuning uchun reaktsiya kuchlarini 
aniqlamaymiz va ular qatnashadigan muvozanat tenglamalarini e'tiborga 
olmasak ham bo’ladi. Unda uchta muvozanat tenglamasidan faqat bittasi 
qoladi va unda ikkita noma'lum ichki kuchlar va tashqi kuch qatnashadi.
Pog’onali brus uchun bitta muvozanat tenglamasi tuziladi Bu 
tenglamada ikkita noma'lum reaktsiya kuchlari qatnashadi. Har ikkita 
statik noaniq sistemalami echish metodikasiga oid bir 
nechtadan 
masalalar echilgan.
Ushbu mavzuga oid talabalarni mustaqil ishi sifatida hisob-lash 
grafik ishi uyga vazifa beriladi. Variantlami M. Ergashevni “Materiallar 
qarshiligidan hisoblash - loyihalash ishlari” yoki V.K.. Kachurinning 
“Materiallar qarshiligi masalalar to'plam i” kitoblaridan olish mumkin
37

---

A
t BF
ko'chish brus 
a
- uzunlikdagi qismining 
F
kuch ta'siridan
Fa
absolyut uzayishiga teng bo’ladi 
( 2 4 - rasm, v) 
=
Ikkinchi faraz, deformatsiyalangan brusning 
(24 - rasm, g)
nuqtasiga qo’yilgan. 
R B
reaktsiya kuchi ta'siridan 
nuqta 
В
vaziyatga 
ko'chadi, ya'ni brus uzunligi bo’ylab siqiladi, unda brus-ning absolyut 
qisqarishini 
Guk 
formulasi 
bilan 
quyidagicha 
ifodalanadi:
■ / 
_ n a + e
k b
g j .
Unda 
В
nuqtaning 
to’liq 
ko’chishi
. .
F-a RB(a + e) .
„
a
* “
г
а
г
a
= 
Bu erdan 
^ S = F ——
hosil bo’ladi va 
ЬА 
hA 
a+e
ushbu tenglikni muvozanat tenglamasiga qo’ysak: 
&
a
= F ~ ~ ~ .
(2
i 
&
Kesish 
usulidan foydalanib 
ichki 
bo’ylama 
kuch, normal 
kuchlanish va bo’ylama deformatsiyani aniqlaymiz 
(24 - rasm
- d).
n - n  
qirqim : 
У1*