O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Biznes va tadbirkorlik” kafedrasi

P ↑→ M
d
↑ (M
s
 sonst) → R↑→ I ↓→ AD ↓ 
Boylik samarasi yoki real kassa koldiqlari samarasi (Pigu samarasi) shuni 
bildiradiki, narxlar darjasining oshishi, nominal narxsi oldindan belgilangan 
moliyaviy aktivlar (omonatlar, obligatsiyalar) real xarid qobiliyatini pasaytirib 
yuboradi. Bunday sharoitda aholi joriy daromadidan iste’mol xarajatlari miqdorini 
qisqartiradi, ya’ni iste’molga chegaraviy moyillik pasayib boradi. Masalan, 
muayyan shaxs aktivida 10 mln. so’m bo’lsa, undan hech ikkilanmasdan birorta 
avtomashina sotib olishi mumkin bo’ladi, agarda inflyatsiya ta’sirida mashina 
narxi 12 mln. so’mga ko’tarilsa, u mashina sotib ololmasligi mumkin va yana 2 
mln. so’m jamg’arish uchun joriy davrda olgan ixtiyoridagi daromadidan ko’proq 
qismini jamg’aradi. 
Iste’mol xarajati umumiy talabning bir qismi bo’lganligi tufayli uning 
kamayishi ADning pasayishiga olib ksladi. 

---

48 
P ↑→ Moliyaviy S ↓
aktivlarning → AD↓ 
real qiymati S ↑ 
Import xaridlari samarasi shuni bildiradiki, biror mamlakatda tovar va 
xizmatlarning ichki narxlari tashqi narxlarga nisbatan oshib borsa, shu 
mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlarga talab hajmi kamayadi va 
o’z navbatida shu mamlakatda import mahsulotlarga bo’lgan talab oshadi. Va, 
aksincha, ichki narxlarning pasayishi importning kamayishiga va eksportning 
oshishiga yoki milliy mahsulotga talab hajmi oshishiga olib keladi. Bu esa sof 
eksport hajmi orqali umumiy talab hajmiga ta’sir ko’rsatadi. 
X↓ 
P↑ Xn↓→ AD↓ 
M↑
Yuqorida ko’rib o’tilgan omillar jami talabning narx omillari deb ataladi. 
Bundan tashqari jami talabning narhlarga bog’liq bo’lmagan omillari ham 
mavjud. Bu omillardagi o’zgarishlar jami talabning miqdorida o’z aksini topadi va 
uning egri chizig’ini chapga yoki o’ngga siljitadi. Jami talabning narxlarga bog’liq 
bo’lmagan omillariga quyidagilarni kiritamiz: