“
PEDAGOGS
”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-27, Issue-1, February - 2023
56
a=26 sm
b=a-11=26-11=15 sm; d=a+4=26+4=30 sm.
Javob: Uchburchakning tomonlari
a=26 sm, b=15 sm va
d=30 sm ga teng.
3-masala: Berilganlardan foydalanib, geometrik
shakllarning perimetri va
yuzasini topishning formulalarini yarating.
Chizma:
Yechish:
To‘g‘ri to‘rtburchakning yuzasi
S=a∙b
va perimetri
P=2∙(a+b
)
formulalari orqali topilishini bilgan holda berilganlardan
foydalanib formulalarni
yaratamiz.
P=
2∙(A+B)+2∙(M+N)=2∙(A+B+M+N)
S=A∙B
-
M∙(A
-2C)-
N∙(A
-2D)
Javob:
To‘g‘ri to‘rtburchakning yuzasi
S=A∙B
-
M∙(A
-2C)-
N∙(A
-2D) hamda
perimetri
P=
2∙(A+B+M+N)
formulalariga teng.
4-masala: Geometrik shaklning yuzini toping: Berilgan 7 ta shaklning 4- va 5-
laridan boshqa hammasi kvadratdan iborat va 6-, 7-shakllar bir-biriga teng. S
1
=100
см
2
, S
2
=4 sm
2
, S
3
=64 sm
2
ga teng bo‘lsa, berilgan barch
a shakllarning perimetrini va
4-, 5-, 6- va 7-shakllarning yuzasini toping. Umumiy shaklning yuzi va perimetrini
ham toping.
Chizma:
Yechish: Berilganlarga qarab, 1-shakl kvadrat va uning yuzi 100 sm
2
tengligidan
uning tomoni 10 ga tengligini topamiz. 2-shaklning yuzi 4 sm
2
va u ham kvadrat shakl
ekanligidan uning tomoni 2 sm ligini aniqlaymiz. 3-shakl ham kvadrat va uning yuzi
64 sm
2
ga tengligidan tomoni 8 sm. ligini aniqlaymiz. 6- va 7-shakllar ham kvadratligi
va ularning
birgalikdagi bitta tomoni 10+2=12 sm. ligini aniqlaymiz. Bundan bitta
kvadratning bir tomoni
12:2=6 sm. ga tengligi kelib chiqadi. 4- va 5-
shakllar to‘g‘ri
to‘rtburchakligi aytilgan va ularning ikkalasining birgalikdagi bir tomonining uzunligi
8+2=10 sm
. ekangini topamiz. Bitta to‘g‘ri to‘rtburchakning bir tomoni
10:2=5 sm.
“
PEDAGOGS
”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-27, Issue-1, February - 2023
57
ga tengligi kelib chiqadi. Ikkinchi tomoni esa
10-2=8 sm. lini bilgan holda barcha
shakllarning yuzi va perimetrlarini topamiz.
Yuzalar: 6- va 7- shakllarning yuzi
6
∙6=36 sm
2
ga, 4- va 5- shakllarning yuzi
5∙8=40 sm
2
ga teng. Umumiy shaklning yuzi esa
(10+6)∙(10+10)=16∙20=320 sm
2
ga
teng bo‘ladi.
Perimetrlar: 1-shakl
4∙10=40 sm
, 2-shakl
4∙2=8 sm
, 3-shakl
4∙8=32 sm
, 6- va
7- shakllar
4∙6=24 sm
. dan hamda 4- va 5- shakllarning perimetri esa
2∙(8+5)=2∙13=26
sm
. ga teng bo‘ladi.
Umumiy shaklning perimetri esa
2∙(16+20)=2∙36=72 sm
bo‘ladi.
Umuman olganda masalalarni yuqoridagi usullar
asosida bajarish natijasida
o‘quvchilarda
kuzatish, solishtirish, tahlil qilish,
obyektlar
ning o‘ziga xos
xususiyatlaridan mavhumlash, geometrik shakllarni tasniflash va umumlashtirish
qobiliyati
rivojlanadi
–
bularning barchasi ularning kognitiv faoliyati uchun juda
muhimdir. Bundan tashqari, kosmosda amaliy yo‘nalishni
rivojlantirish, vosita
ko‘nikmalari, so‘z boyligini boyitish, izchil nutq
va fikrlash kichik yoshdagi
o‘quvchilarning aqliy rivojlanishiga yordam beradi.
Dostları ilə paylaş: