S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Ajdod (sinf). 
Qirqquloqsimonlar (Polypodiopsida). - Полиподиевые 
Ajdodcha (sinfcha). 
Qirqquloqkabilar (Polypodiidae) - Полиподиевые 
Qabila. 
Qirqquloqnamolar yoki siateyanamolar (Cyatheales) - Циатейные 
Oila. 
Qirqquloqdoshlar (Athyriaceae Alst.) - Кочедыжни-ковые 
Turkum. 
Atirium, qirqquloq (Athyrium Roth.) - Кочедыжник 
2
Tur. Athyrium filix-femina. 
Shimoliy yarim 
sharda juda keng tarqalgan. Uning 
katta, nozik, uch tukli barglari shimoliy o‘rmonda tropik o‘simlik sifatida yorqin 
dekorativ ko‘rinish beradi. Mo‘tadil va shimoliy iqlim zonasining eng chiroyli va 
keng tarqalgan o‘rmon o‘simliklaridan biridir. U ingichka ko‘rinmaydigan, qalin 
va qisqa sudraluvchi ildizpoyaga ega, ular ingichka qora-jigarrang zich qoplangan. 
Ildizlari qalin, qora va zich, kosmopolit o‘simlik hisoblanadi. Bu o‘simlik, asosan,
Yevroosiyoda va Shimoliy Amerikaning o‘rmonlarida topish mumkin.. Odatda, u 
nam soyali o‘rmonlarda, butalar chakalakzorlarida, o‘rmon qirralarida, o‘tloqlarda, 
daryo bo‘ylarida o‘sadi va ba’zida u botqoq joylarda ham uchraydi. Tur juda 
bardoshli hisoblanadi. O‘rmon-tundraning tollari va qayinzorlari bo‘ylab hatto 
tundraning janubiy chegaralariga va umuman Arktika zonasida uchratish munkin. 
Rossiyaning mo‘tadil iqlimli hududida juda keng tarqalgan. Rossiyaning deyarli 
barcha o‘rmonlarida juda keng tarqalgan o‘simlik hisoblanadi. Ular tarkibida 
aspidinol, taninlar (quruq vaznning 8% gachA., efir va yog‘li moylar mavjud. 
O‘simlk barglarida 120 mg % gacha bo‘lgan askorbin kislota, shuningdek, taninlar 
va flavonoidlar (o‘simlik gormonlari) mavjud.
 Dorivorlik xususiyati
: Xalq tabobatida bu qirqquloqning ildizpoyalaridan 
tayyorlangan qaynatmasi toksik antigelmintik vosita sifatida ishlatiladi. Epilepsiya 
bilan og‘rigan bolalarda o‘tkir simptomlarni davolashda damlama vannalari va bir 
vaqtning o‘zida 10% li damlamani iste’mol qilish markaziy asab tizimini 
tinchlantirish vositasi sifatida ishlatilgan. Xuddi shu qaynatma (5-10%) sini ichish
oshqozon-ichak traktining buzilishi, spirtli damlamasi-bachadon, gemorroyoidal 
2
O‘. P. Pratov, M. M. Nabiyev O‘zbekiston yuksak o‘simliklarining zamonaviy tizimi., 
„
O'qituvchi” nashriyot- matbaa ijodiy uyi Toshkent 
- 2007 

---

19 
qon ketish va boshqa shunga o‘xshash holatlarda kasallikni bartaraf qilishda 
ishlatiladi. Ba’zida yangi (kamroq quritilgan) barglarning suvli infuzioni, surunkali 
bronxit, shuningdek, migren (bosh og‘rig‘idA. kasalliklarida tavsiya etiladi.