Sarvdoshlar(Cupresaceae) oilasi Efedradoshlar - Ephedraceae oilasi vakillari Yevropa va Osiyo mamlakatlarida
tarqalgan. Bu oila vakillari urug‘ining maxsus qobiqqa-pardaga o‘ralganligi bilan
farq qiladi. Bu oilaning bitta efedra turkumi bor. Efedralar buta o‘simliklardir,
bo‘yi 3-4 metrgacha yetadi, sershox shoxlari qo‘ng‘ir rangda, novdalari bo‘g‘imli,
yashil, mayda bargli, barglari 3-4 tadan bo‘lib, qarama-qarshi, halqa shaklida
joylashib, bir-biri bilan qo‘shilib o‘sadi. Ko‘pincha ular juda qisqarib, qinga
o‘xshab qoladi. Efedralar bir uyli yoki ikki uyli o‘simlik. Changchi qubbalari
kichik boshoq shaklida, yashil novdalaridagi tangacha barglar qo‘ltigida 3-4 tadan
bo‘lib joylashadi. Urug‘i 2- 4 qirrali, qizil yoki sariq rangda, ikkinchi yili yetiladi.
Efedra turkumining 42 ta turi bo‘lib, shulardan 23 tasi MDH uchraydi. Ularning 13
tasi Qozog‘istonda va Markaziy Osiyo respublikalarida tarqalgan
Sistematikasi Bo‘lim. Qarag‘aytoifa
(Ochiq
urug‘li)
o‘simliklar
(Pynophyta
yoki
Gymnospermae)-Голосеменные
Ajdod (sinf). Qizilchasimonlar yoki gnetsimonlar (Gnetopsida) -Гнетовые
Qabila. Qizilchanamolar (Ephedrales) - Эфедровые
Oila. Qizilchadoshlar (Ephedraceae Dumort.) - Эфедровые
Turkum. Qizilcha (Ephedra L.) - Эфедра, Хвойник
3
Tur. Qizilcha (Ephedra strobilacea Bge.) buta o‘simlik , bo‘yi 2 m, diametri 8-
10 sm keladi. Qubbasi quruq mevaga o‘xshab tuzilgan, o‘rama barglari qanotcha
sifatida meaning atrofga tarqalishiga yordam beradi. Barglari reduksiyalashgan,
assimilatsiya funksiyalarini yosh novdalari bajaradi. Yozgi jaziramalarni
boshlanishi tufayli, bahorgi yosh shoxchalarini tashlab yuboradi, o‘suvchi
novdalarning o‘sishi ham to‘xtaydi. Gullari ikki uyli, gullari mayda (6-7 mm)
dumaloq-tuxumsimon shaklda. Mevalari sharsimon, rezavor mevaga o‘xshash
diametri 6-7 mm. Uning
yashil yosh novdalarida efedrin alkaloidi bo‘lib, u
tibbiyotda qo‘llaniladi. Undan yonilg‘i sifatida foydalaniladi. Asosan Qizilqum va
Qoraqum cho‘llarida keng tarqalgan.
3
O‘. P. Pratov, M. M. Nabiyev O‘zbekiston yuksak o‘simliklarining zamonaviy tizimi.,
„
O'qituvchi” nashriyot- matbaa ijodiy uyi Toshkent
- 2007
