Азярбайжан республикасы дахили ишляр назирлийи
Yüklə 268,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Sxem. Sosial normalar arasında qarşılaşdırma. Hüquq norması Dini norma Əxlaq norması Adət-ənənə norması Normativlik Var Var Var Var Əlaqədar olduğu İnsanlar İnsanlar Şəxsin özü İnsanlar Müəyyən edici Dövlət İlahi iradə İnsan C əmiyyət Sanksiya C əbri mahiyyətdə C əhənnəm əzabı çəkmə qorxusu Vicdan əzabı Qınama, kənarlaşdırılma, döymək, ölüm və s. 24 N Ə T İ C Ə Sosial normaların yuxarıda göründüyü kimi müxtəlif növləri vardır. Hüquq, din, əxlaq, etik, adət-ənənə, cinayətkar dəstə normaları kimi, ictimai sistem bu normaların biri hamısından ibarətdir, ictimai sistem heç vaxt ancaq hüquq normalarına, dini normalara, əxlaq normalarına, alət-ənənə normalarına və ya ancaq cinayətkar dəstə normalarına aid edilə bilməz. Bu normaların hamısı ictimai sistemin bir hissəsidirlər. İctimai sistem normalarına ümumi (ortaq) tərəfləri vardır ki, bunlar aşağıdakılardır: 1) Bütün sosial normalar normativ mahiyyətindədir. Yəni nəyinsə əmr edir, qadağalar qoyur və ya icazə verir. 2) Bütün sosial normaların əmr etdiyi, qadağa qoyduğu və ya ic azə verdiyi nəyinsə mövzusu insan davranışıdır. Başqa bir ifadə ilə, c əmiyyətin mövzusu sosial davranışdır. Hüquq normalarının da, dini normaların da, əxlaq normalarının da, etik, adət-ənənə və cinayətkar dəstə normalarının da mövzusu əmr etdiyi hər hansı bir norma müəyyən bir sosial davranışın realizə olunması və ya olunmamasıdır. 3) Bütün sosial normalar, ictimai bəşər iradə tərəfindən müəyyən edilmişdir. Hüquq normalarını müəyyən edənlər dövlət gücünə malik insanlardır. Əxlaq norması insanın özü tərəfindən müəyyən edilir. Etik normaları, adət-ənənə normalarını müəyyən edənlər isə müəyyən ictimai mühitdəki insanlardır. Cinayətkar dəstə normaları müəyyən edən isə dəstə mənbəsidir. Qısası, insan tərəfindən müəyyən edilməmiş normalar sosial normalar deyil. 4) Bütün sosial normalar sanksiyalaşdırılmışdır. Sanksiya bir normanın tələbinin pozulması nəticəsində tətbiq olunan xoşa gəlməz bir vəziyyətdir. Hüquq normaları ilə digər sosial normalar arasındakı fərq sanksiyada c əmləşir. Hüquq normalarının sanksiyası cəbrdir. Dini normaların sanksiyası cəhənnəm əzabı qorxusu; əxlaq normalarının sanksiyası vicdan əzabı, etik normaların sanksiyası alçaldılmadır. Adət- ənənə normalının isə qınama, qupdan kənarlaşdırma kimi cürbəcür sanksiyalar vard ır. Ölüm cəzasınca əks olunduğu kimi bəzi adətlərin sanksiyası ola bilər. Cinayətkar dəstə normalarının sanksiyası hüquq normalarının sanksiyası kimi cəbrdir. Cəbr ilə sanksiyalaşdırılan adət normaları və cinayətkar dəstə normaları ilə hüquq normaları arasındaı fərq cəbrin mahiyyətinə əsaslanmır. Bunların arasındakı fərq tətbiq olunan c əbrin əlaməti ilə əlaqədardır. Hüquq sisteminin cəbri ən böyükdür. Dəstə sisteminin və ya ənənənənin cəbri hüquq sisteminin c əbri ilə ayaqlaşa bilməz. Nəticə olaraq, hüquq sisteminin cəmiyyət içərisində çox təsiredici rolu vardır. Hüquq, din, əxlaq və adət-ənənə normalarının oxşar və fərqli cəhətlərini aşağıdakı cədvəldə aydın görə bilərik. Yüklə 268,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|