Kafedrasi malaka oshirish

 
Nazorat uchun savollar: 
1. DTS qachon qabul qilingan? 
2. DTSda o‗quchilar bilimi qaysi parametrlar bilan o‗lchanadi? 
3. O‗quv dastur nima? 
4. O‗quv dastur qanday tamoyil asosida tuzilgan? 
5. O‗quv dastur necha qismdan iborat? 
6. Dasturning asosiy qismi necha bo‗limdan iborat? Har bir bo‗lim-chi? 
7. О‗zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining qaysi qarorida axborot 
kommunikatsion texnologiyalari asosida metodik qо‗llanmalar yaratilishi 
rejalashtirilgan? 
Ma‟ruza II 
“Savod о„rgatish davrida yozuv darslarining о„ziga xos xususiyatlari. 
О„quvchilarda chiroyli yozuv malakalarini shakllantirish usullari”. 
Reja: 
1.1. Savodga о‗rgatish davri. Alifbe va yozuv darslarining о‗zaro 
bog‗liqligi. 
1.2. Davlat ta‘lim standarti va kompetensiyaviy yondashuv asosidagi 
о‗quv dasturida о‗quvchilarni chiroyli va bexato yozishlariga qо‗yilgan talablar.
1.3. Alifbe va yozuv darslarining о‗zaro bog‗liqligi. Yozuv darslarida dam 
olish daqiqalari. 
1.4. Harf elementlarini yozishni о‗rgatishda fanlararo bog‗liqlik va 
estetik tarbiyaning uyg‗unligi.
 
 
Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: 
savod
 
о‗rgatish, о‗quv 
dasturi, darslik, uzviylik
, 
multimedia, metodik qо‗llanma, tovush metodi, husnixat. 
 
 
2.1. 
Davlat ta‟lim standarti kompetensiyaviy yondashuv asosidagi 
о„quv dasturida о„quvchilarni chiroyli va bexato yozishlariga qо„yilgan 

---

8 
talablar.
Savod o‗rgatish davri sentabrdan dekabrgacha davom etadi. Savod o‗rgatish 
jarayoni ikki davrni: alifbogacha tayyorlov davri va alifbo (asosiy) davriga 
ajratiladi. Tayyorlov davri ikki bosqichga bo‗linadi:
1.
Tovush – harf o‗rganilmaydigan bosqich; 
2.
Unli tovushlar va harflar o‗rganiladigan bosqich. 
Alifbo davri o‗rganiladigan tovush va harflar, so‗zlarning va bo‗g‗inlarning 
tuzilishi, murakkablik darajasiga ko‗ra 3 bosqichga bo‗linadi. 
Bu 
davrda 
bolalarning 
fonematik eshitish qobiliyatlari o‗stiriladi, 
o‗quvchilarning atrof-muhit haqidagi tasavvurlari boyitiladi.
Savod o‗rgatish darslari o‗quvchilarning umumiy kamolotiga, ularda do‗stlik, 
o‗rtoqlik kabi xislatlarni milliy qadriyatlarni shakllantirish, jamoa ichida o‗zini 
boshqarish, mehnatsevarlik, halollik, rostgo‗ylik, o‗qishga ongli munosabatda 
bo‗lish kabi ijobiy xususiyatlarni tarbiyalashga ko‗maklashuvi lozim.
Boshlang‗ich ta‘limda o‗qish va yozishga o‗rgatish tilshunoslik, pedagogika, 
adabiyotshunoslik va metodika sohasida erishilgan yutuqlarga asoslangan, 
takomillashgan hozirgi zamon analitik-sintetik tovush metodi vositasida amalga 
oshiriladi hamda o‗quvchilar nutqini rivojlantirishni nazarda tutadi. Darsda 
o‗quvchilar gapni so‗zlarga, so‗zni bo‗g‗inlarga, bo‗g‗inni tovushlarga ajratadilar, 
so‗zdagi tovushlarni tartibi bilan aytishni o‗rganadilar, o‗rganilgan tovushlarni 
o‗zaro bog‗lab so‗z tuzish va o‗qish yuzasidan mashq qiladilar. Bolalar tovushlarni 
yozuvda harf bilan ifodalash, harflardan bo‗g‗in va so‗z tuzishga, ularni o‗qishga 
o‗rganadilar. Gap va bog‗lanishli matnni ongli, to‗g‗ri, bo‗g‗inlab ravon o‗qish, 
so‗ngra so‗zni butunicha sidirg‗a o‗qish malakasini egallaydilar. 
O‗quvchilarni o‗qish va yozishga o‗rgatish baravar olib boriladi. Yozuvda 
tovushlarni harflar bilan belgilashga, harflar va bo‗g‗inlardan so‗z tuzishga, so‗z va 
gaplarni yozma to‗g‗ri shakllantirishga, talaffuzi bilan yozilishida farq qilmaydigan 
so‗zlarni va qisqa gaplarni eshitib yozishga, gapning birinchi so‗zini, kishilarning 
ismini, shahar, qishloq, ko‗cha nomlarini, ayrim hayvonlarga atab qo‗yilgan 
nomlarni bosh harf bilan yozishni bilib oladilar. 
Savod o‗rgatish darslarida o‗quvchilarning boshqalar nutqini diqqat bilan 
tinglash va nima haqida gapirayotganini tushunib olish ko‗nikmalari o‗stiriladi. 
Bolalar sinfdoshlari oldida gapirishga, o‗qituvchining savollariga javob berishga, 
topshiriqlarni mustaqil bajarishga, bilmagan va o‗zlari qiziqqan narsalar to‗g‗risida 
so‗rab bilib olishga, o‗qiganlarini qayta hikoyalashga, o‗zlari kuzatgan, ko‗rgan
kinofilmlar hamda eshitgan va o‗qigan hikoya, ertaklari, kuzatgan rasmlari haqida 
hikoya qilib berishga o‗rganadilar. 
Savod o‗rgatish davrida o‗quvchilar olgan bilim va hosil qilingan ko‗nikmalar 
birgalikda o‗qish jarayonida maxsus sinfdan tashqari o‗qish mashg‗ulotlarida 

---

9 
bolalar adabiyoti namunalari bilan tanishtirishga tatbiq etiladi. Savod o‗rgatish 
davrida sinfdan tashqari o‗qish haftada bir marta o‗tkaziladi va unga o‗qish 
darslarining ikkinchi qismidan 15- 20 daqiqa ajratiladi. O‗qish va yozishga 
o‗rgatish darslarida bolalar ruhiyatini hisobga olgan holda ish turlarini 
mukammallashtirish talab etiladi, dam olish mashqlari o‗tkaziladi. ―Alifbe‖, 
kartoteka va metodik qo‗llanmalarda berilgan didaktik o‗yinlardan foydalanib, bir 
turidan boshqa turiga o‗tiladi va o‗quvchilar toliqishining oldi oladi. 
Savod o‗rgatish davrida o‗quvchilar o‗qituvchi rahbarligida tabiatdagi 
o‗zgarishlar, kishilarning turli mavsumda bajaradigan mehnatlarini kuzatadilar va 
shular asosida hikoya tuzishni o‗rganadilar. Bu davrda olib boriladigan barcha 
ishlarda oila va maktab hamkorligining uzviyligi, o‗zaro muomala madaniyati 
alohida ahamiyat kasb etadi.
O‗qish va yozish nutq faoliyatining turi. Maktabda o‗qitish elementar o‗qish 
va yozishga o‗rgatishdan boshlanadi. ―Alifbe‖ga asoslangan holda qisqa vaqt 
ichida o‗quvchilar o‗qish va yozishga o‗rgatiladi, ya‘ni o‗qish va yozish 
ko‗nikmasini egallaydilar.
Savod o‗rgatish davrida o‗qish va yozish harakatini maqsadga muvofiq 
ravishda bajara olish