Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Ulgurji narx 
- ishlab chiqaruvchilar tomonidan katta miqdordagi 
tovarlar bir yo‘la k o ‘tarasiga sotilganda qoilaniladigan narx. Ulguiji 
narx ishlab chiqaruvchilar va ta ’m inlash-sotish tashkilotlari xarajatlarini 
qoplashi hamda ularning m a’lum miqdorda foyda k o ‘rishini ta ’minlashi 
zarur. Ulguiji narx tovar birjalari va savdo uylarida ham qoilaniladi. 
Ulguiji narx quyidagi tuzilishga ega:
• ishlab chiqarish tannarxi, korxonaning barcha xarajatlarining 
yig‘indisi (o ‘zgarmas va o ‘zgaruvchan xarajatlar);
• korxona foydasi, korxonaning rentabelligi uchun zam r b o ig a n
daromad stavkasini ta ’minlaydigan stavka;
• aksiz so lig i, oziq-ovqat mahsulotlari va hashamatli mahsulotlar 
uchun bilvosita soliq;
• qo‘shilgan qiymat so lig i.
Ulguiji narx sotish narxidan qanday farq qiladi?
Ulguiji narx - bu ishlab chiqarish tannarxi + korxona foydasi.
Sotish narxi - kompaniya tovarlarni ulgurji xaridorga sotadigan 
haqiqiy narx. U korxona foydasi, aksiz so lig i va qo‘shilgan qiymat 
solig‘ini o ‘z ichiga oladi.
Misol: Ulgurji narxni hisoblash.
Ishlab chiqarish narxi: 200 so‘m ( bir dona). Kompaniya 25 % li 
daromdni rejalashtirsin:
Ishlab chiqarish birligiga foyda: 200 * 0,25 = 50 so‘m.
Ulgurji narx: 200 + 50 = 250 so‘m
Q o ‘shilgan qiymat so lig i (QQS) (20%): 250 * 0,2 = 50 so ‘m.
Sotish narxi: 250 + 50 = 300 so‘m.
216

---

Agar kompaniya 10 
%
li daromdni rejalashtirgan b o ‘lsa quyidagich 
hisoblanadi:
Ishlab chiqarish birligiga foyda: 200 * 0,1 = 2 0 so‘m.
Ulgurji narx: 200 + 20 = 220 so‘m.
Q o‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) (20%): 220 * 0,2 = 44 so ‘m.
Sotish narxi: 220 + 44 = 264 so‘m.
Ushbu narxlash usuli xarajat va rentabellik k o ‘rsatkichlariga asos­
langan. 0 ‘matilgan bozorlarda ishlashda siz raqobatchilaming narx siyo­
satini hisobga olishingiz kerak. Agar raqobatchilar o ‘z mahsulotlarini ar- 
zonroq narxlarda sotsalar, kompaniya katta ehtimol bilan o ‘z strategi­
yasini moslashtirishi va foyda kutishini pasaytirishi kerak.
Sbartnoma narx 
- sotuvchi va xaridoming roziligi bilan belgi- 
lanadigan, ular tomonidan tuzilgan shartnomada qayd qilingan narx. 
Shartnoma narx odatda shartnoma bitimi amal qilib turgan davrda 
o'zgarm aydi. M azkur narx ham milliy, ham xalqaro bozorlarda qo'l- 
laniladi. U xalqaro bozorda qo'llanilganda tovar (xizmat)laming jahon 
narxlariga yaqin turadi.
Chakana narx 
- tovarlar bevosita iste’molchilarga sotiladigan 
narx. Chakana narxga tovam ing ulgurji narxi, chakana savdo 
tashkilotlarining xarajatlari va ulaming oladigan foydasi kiradi. Chakana 
narx tovarlarga b o ‘lgan talab va taklifni bog‘lovchi rolini o ‘ynaydi 
hamda ulaming nisbatiga qarab yuqori yoki past b o ‘lishi mumkin.
Davlatning narxlami tartibga solish faoliyati