N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

siklgu
hamroh (protsiklik -
yuksalishda o'suvchi, so'nishda pasayuvchi k o 'r ­
satkichlar, masalan, Yalpi ishlab chiqarish), 
siklgu qarshi
(so'nishda 
o's uvchi va yuksalishda pasayuvchi, masalan, ishsizlik) va 
asiklik
(davriy bo'lm agan, y a 'n i iqtisodiy siklga bog'Iiq bo'lm agan) ko 'r- 
satkichlarga ajratiladi1.
1 Эконом ическая теория: учебник / И Х . Стапконская. И .Л . Стрелец.- 5-е 
ичл.. иерераГ). и д о и .-М .:г)ксмо. 2010,- 480 стр.- (П олны й курс М И Д )
204

---

Tarixi XIX asrlarning o'rtalariga borib taqaladigan o 'rta muddatli 
sikllar haqida gap ketar ekan, ularga bir qator xususiyatlar xos 
bo'lganligini ta'kidlash lozim.
Birinchidan, XIX asrning o'rtalaridan boshlab kuzatilgan sikllar 
o'zining intensivligi va davomiyligi k o ‘ra xilma-xil bo'lgan. Bng 
qisqa iqtisodiy sikl (1920-yillar) taxminan 2,5 yil davom etgan bo'lsa. 
eng uzoq sikl (1970-yillarning boshi) 117 oy davom etgan.
Siklik tebranishlarning liar xilligiga sabab bo'ladigan omillar 
ichida ikkita asosiy sababni ko'rsatib o'tish joizdir:
♦ o 'rta muddatli sikllarning uzun to'lqinlarning turli bosqichlarida 
uzoq muddatli sikllar bilan aralashib ketishi, bu o 'rta muddatli 
siklning dinamikasini o'zgartirib (buzib) yuborishi mumkin;
♦ hukumatning barqarorlashtiruvchi makroiqtisodiy siyosatiningta'siri.
Ana shunday siyosat tut'ayli Ikkinchi jahon urushidan keyin o'rta
muddatli siklning yuksaltiruvchi to'lqini uzunroq. pasaytiruvchi to ' 1 - 
qini esa qisqaroq b o 'lib bordi. U m um an olganda, ko'pchilik rivojlan- 
gan m amlakatlarning hukumatlari makroiqtisodiy barqarorlashtirishni 
oqilona olib borishni, ya'n i so'n ish davrida iqtisodiyotni rag‘- 
batlantirish va qayta ishlab chiqarish inqirozi xavfi mavjud bo'lganda 
iqtisodiyotni biroz sekinlashtirib turishni o'r g an ib oldilar.
Ikkinchidan, 
1970-y i 1 lardan 
boshlab 
iqtisodiy 
sikllarning 
sinxronlashuvi yuz bermoqda: ko'p chilik rivojlangan mamlakatlarda 
iqtisodiy siklning yuksaltiruvchi va pasaytiruvchi bosqichlari deyarli 
bir paytda boshlanayotganligi kuzatilmoqda.
Buning sababi - mamlakatlarning o 'z a ro bog'liqligining chuqur- 
lashuvi, 
yagona global 
iqtisodiy 
m akonning shakllanishi. 
bir 
mamlakat iqtisodiyotini butun jah o n iqtisodiy xo'jaligidan alohida 
qarash mumkin b o 'lm a y qolganligidir. Jahon iqtisodiyotining bugungi 
kundagi yangi axborot texnologiyalari asosida globallashuv jarayoni 
iqtisodiy sikllarning sinxronlashuvini yanada intensivlashtirmoqda.