N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

o'lu to'liq bandlik
debataladi.
O 't a to 'liq bandlik iqtisodiyoti alohida bir sharoitda turgan, 
masalan, urush holatida turgan mamlakatlar uchun normal holat 
hisoblanadi. Bu holatda mehnat bozoridagi bunday holat iqtisodiy 
sabablar y o'qligida paydo bo'ladi.
1 P r i n c i p l e s иГ I c o n o m i c s . 6 r d i t i o n . N. G r e g o r \ M a n k i л \ . I S B N I V l)7K -0-
5 3 8 - 4 5 3 (1 5 - 9 . U S A . 2 0 1 2 . C e n g a g e L e a r n i n g . P a g e 5 9 7 .
217

---

Agar o 'ta to' 1 iq bandlik oddiy iqtisodiy sharoitlarda ham ancha 
uzoq muddat davom etsa, tlemak. mehnat bozori mosiashuvchan emas. 
iqtisodiyotdagi inllyatsiya darajasi esa juda yuqori, degan xulosa kelib 
chiqadi. Demak, o 'ta to'liq bandlik - noqulay iqtisodiy holatdir.
2. Ishsizlikni keltirib ch iq aru ch i s ab a b la r
Iqtisodiyotchilar orasida ishsizlikning sabablariga yagona qarash 
yo'q dir. Ishsizlikning quyidagi asosiy sabablarini ko'rsatib o'tish 
mumkin:
♦ aholining haddan ortiq ko'pligi (um um an olganda jahon 
iqtisodiyotida mehnat ortiqchaligi kuzatilmoqda, aholi sonining keskin 
ortishi esa bunga sabab bo'lmoqda);
♦ ish haqi stavkalarining kasaba uyushmalarining harakatlari va 
aholining 
ijtimoiy-iqtisodiy 
faolligi 
bosimi 
ostida 
muvozanal 
darajasidan yuqori belgilanishi;
♦ fan-texnika inqilob davrida m ehnatning kapital tomonidan siqib 
chiqarilishi;
♦ mehnat bozorida m onopsoniyaning mavjudligi (m ehnatga haq 
to'lash shartlarini m onopsonist korxonalar belgilaydi va bandlik 
hajmini kamaytiradi);
♦ to 'lo v g a layoqatli talabning pastligi (tovar va xizmatlarga 
bo'lgan talabning yo'q ligi mehnatga bo'lgan talabni susaytirib 
yuboradi, chunki u hosilaviy xarakterga ega bo'lib, ishsizlik uning 
sababidan vujudga keladi).
Bu sabablarning barchasi oxir-oqibatda 
ishsizlikni 
keltirib 
chiqaradi yoki uning yanada rivojlanishiga sabab bo'ladi. Bu 
hodisaning nazoratdan chiqib ketib rivojlanishi jiddiy makroiqtisodiy 
oqibatlarga olib kelishi mumkin.
3. Ishsizlikning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari
Ishsizlikning birinchi oqibati - potensial YalM darajasidan ortda 
qolish, ya'n i mahsulotni yetarli ishlab chiqarmaslikdir. 1960-yilda 
amerikalik iqtisodchi A.O uken ushbu fenomen ustida tadqiqotlar 
o'tkazdi. Ulkan statistik materialni tahlil qilib chiqqach. u quyidagi 
xulosaga keldi: siklik ishsizlik ko'rsatkichi bilan amaliy Y alM ning 
potensial YalM darajasidan ortda qolishi o'rtasida barqaror o'zaro 
bog'liqlik mavjud ekan. U o 'z hisob-kitoblari asosida