Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

Kuzatish m a’Iumotlari mavjudligida m aksim al suv sarflarini
hisoblash.
M a k s im a l o q im b o 'y i c h a u z o q mu d d a t l i g i d r o m e t r i k
m a ’lum otlar mavjudligida qor va yom g'ir suvlari m aksimal suv 
sarflari t a ’m in la n g a n lik n in g n azariy egri c h iz ig 'i b o 'y ic h a
aniqlanadi.
Maksimal oqim bo'yicha m a ’lumotlarni statistik qayta ishlashdan 
oldin berilgan kuzatish materiallarini tekshirish va tahlil qilish 
zarur. K o'p ro q
Q = f(H )
egri chizig'ining t o 'g 'r i tuzilgani va
157

---

aniq ekstrapolyatsiya qilingani tahlil qilinadi. Bu ishning qay darajada 
bajarilishiga qarab qabul qilingan eng yuqori suv sarfming qancha 
bo'lishi hal etiladi.
Dala sharoitida daryoda tekshirishlar olib borib, unda eng yuqori 
suvlar izi bo'yicha tarixiy maksimum suv miqdori topiladi. Bunda 
daryo o'zanining barcha m orfometrik o'lchovlari topilib, ular 
asosida maksimal suv sarfi hisoblanadi. Hisoblar shu daryodagi 
boshqa suv o'lchash joyidagi m a ’lum otlar yoki o'xshash daryo 
bilan taqqoslanadi.
Maksimal oqim ni hisoblashda kuzatuvlarning davom etish 
muddati quyidagi mintaqalar uchun shunday belgilanadi: o'rm on 
tundra va o 'r m o n zonalar uchun 25 yil; c ho'l zonalar uchun 40 
y il;togii zonalar uch u n 40 yil.
A gar ku z a t i s hl a r n i n g d a v o m e tish m u d d a t i y u q o r i d a
ko'rsatilgandan kam bo'lsa, hisoblash natijalarini o'xshash daryo 
m a ’lumotlaridan foydalanibl q o 'shim cha tahlil qilish kerak.
Maksimal suv sarflari t a ’m inlanganligining nazariy egri 
chizig'ini chizish uchun eng avval uning parametrlari aniqlanadi:
Maksimal suv sarflarining o'tkazuvchanlik koeffitsienti xuddi 
yillik oqimni hisoblagandek momentlar usuli, haqiqatga eng yaqin 
(statistlar orasidagi bog'lanish asosida) usul yoki grafoanalitik 
usul bilan aniqlanadi. Asimmetriya param etri С esa tanlash 
(saralash), haqiqatga eng yaqin va grafoanalitik usullar bilan aniq­
lanadi.