Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

gidrologik rejimni tashkil etuvchilar ham o'zgarib turadi. Bunda
har bir daryoning suvliligi o'zgarib turadi (tebranadi).
D aryolarning rejim ini va su vliligini baholashda birinchi
navbatda, oqim ning asriy, k o ‘p yillik, yil ichida (m avsum iy)
va qisqa m uddatli o ‘zgarib turishi (tebranishi) inobatga olinadi.
D a r y o l a r s u v l i l i g i n i a s r i y tebranishi m eteo ro lo ­
gik sharoitning yuz va m ing yillar ichida o ‘zgarishidir.
D aryolar su vliligin in g k o ‘p yillik t e b r a n i s h i , asosan,
m eteorologik sharoit bilan b o g liq d ir. Daryolar suvliligining yil
ichidagi (m avsum iy) tebranishi daryo havzasi suv balansining
tashkil etuvchilarining m avsum iy o'zgarishi bilan bog'liqdir.
Daryolar suvliligining q i s q a m u d d a t l i tebranishi tabiiy
bo'lib, m eteorologik om illarga, jala, havo haroratining keskin
ko'tarilishi ham da geologik jarayonlarga (m uzliklardagi k o ‘l
su vin in g o q ish i, to g ‘ k o ‘ch k ilarin in g daryo o 'z a n in i t o ‘sib
qolishi) bog'liq.
Oqim gidrograflari. Daryolar suvliligining tebranishi deganda
o d a td a su v o q im in in g o 'z g a r is h i t u s h u n ila d i. D a r y o
g i d r o g r a f i deb, daryoning ayrim suv o ‘lchash joyidagi suv
sarflarining yil davomidagi o ‘zgarish grafigiga aytiladi. U daryoning
gidrologik rejim ini yaqqol tasvirlaydi. Bu grafik asosida rejimni
ifo d a lo v c h i k o'p su v li, suv to sh q in i va kam suvli davrlar
belgilanadi. Bu davrlarning davom etishi va unda suv sarflarining
miqdori grafikdan olin ish i m um kin. Bundan tashqari, daryo
gidrografiga qarab, daryoning t o ‘yinish turi ham aniqlanadi va
uni b o ‘laklarga ajratish natijasida daryoning to ‘yinishida har bir