Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini rostlash Karimov S
7. «T ezlik -m ayd on » u sulini q o ila s h d a suv sarfi q anday h iso b la n a di? 8. S h ezi form ulasini q o ila b , suv sarfi q anday hisoblanadi? 9. L otoklarda oqayotgan suv sarfi qanday hisoblanadi? 10. G id rom etrik novlar qayerda q o ila n ila d i va suv sarfini h iso b lashda qanday form ulalardan foydalaniladi? Suv inshootlari majmuida suv sarfini o ic h a s h . 0 ‘zbekiston
hududidagi barcha daryo va uning irmoqlarida ko'plab gidrotexnika
inshootlari qurilgan. Rostlangan daryolarda oqim hajm ini hisobga
olishda o ‘ziga xos usullar mavjud. Suv sarfini yuqorida keltirilgan
gidrometrik usullarida o ic h a sh esa ancha mushkul ish hisoblanadi.
Agar gidrometrik stvor daryoda to ‘g‘on qurilgandan so'ng yuqori
byefda qolgan b o is a , y a’ni dim lanish zonasida b o is a , unda
daryoning eni, chuqurligi va jo nli kesim m aydoni k o ‘payadi, shu
bilan birga suv oqish tezligi kam ayib, xatto gidrom etrik vertushka
bilan suv sarfini o ic h a s h qiyinlashadi.
Agar gidrom etrik stvor pastki byefda joylashgan b o is a , b un da
ham suv sarfini o ic h a s h ishlari keskin o ‘zgaruvchan suvning
harakatlari tufayli m ushkullashadi va suv sarfini o ic h a s h aniqligi
pasayadi. Suvning o'zgaruvchan harakatlarini kamaytirish maqsadida
gidrom etrik stvorni dim lanish zonasidan yuqoriga yoki inshoot-
lar majmuasidan ancha pastroqqa o ‘m atish kerak. Bunda daryoning
suv yig‘ish m aydonining qiym ati avvalgiga nisbatan o'zgarishini
n az ard a tu tish kerak. D aryo oqishi y o 'n a lish i b o ‘y icha suv
inshootlari m ajm uasi ketm a-ket quriladigan b o is a va dim lanish
ta ’siri pastda joylashgan inshootdan yuqoridagi inshootgacha yetib
borsa, bunda gidrometrik stvorni boshqa joyga ko‘chirish imkoniyati
b o im aydi va suv sarfini o ich ash d a gidrom etrik usulni q oilashning
iloji b o im a y d i. Bunday sharoitda suv oqim ini hisobga olishning
qulay y o i i inshoot m ajm ui qurilm alarining o ‘zidan foydalanish-
dir, ya’ni G ESning turbina traktidan, to ‘g‘onning suv o'tkazuvchi
teshiklaridan, kem alar qatnaydigan shlyuzlardan va h.k.
too
