O’zbekiston respublikasioliyva o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti

davlat 
ro’yxatidan o’tganlik to’g’risidagi guvoxnoma
ning mavjudligini, agar ta’sis 

---

44 
xujjatlariga o’zgartirishlar kiritilgan bo’lsa, qayta ro’yxatdan o’tkazilganligini 
tekshirish lozim. 
Auditor 
ta’sis shartnomasi 
bilan tanishishda, unda qanday shartlar 
keltirilganligini aniqlaydi. Jumladan: 
- mulklarni ulush sifatida qo’shish (topshirish); 
- faoliyatda ishtirok etish; 
- foyda va zararlarni ta’sischilar o’rtasida taqsimlash; 
- korxona faoliyatini boshqarish va unda ta’sischilarning ishtiroki; 
- ta’sischilarning korxonadan chiqishi. 
OAJ ta’sis shartnomasida yuqorida sanab o’tilgan ma’lumotlardan tashqari 
quyidagi shartlar ham bo’lishi lozim: 
- ustav kapitalining tarkibi va hajmi to’g’risida; 
- har bir ta’sischi ulushining hajmi va uni o’zgartirish tartibi; 
- ta’sischilar ulushlarining tarkibi, xajmi va topshirish muddatlari; 
- ulushlarni qo’shishga doir majburiyatlarni buzganlik uchun 
javobgarlik; 
- ta’sischilar tomonidan qo’shiladigan ulushlarning jami summasi. 
Auditor korxona ustavi bilan tanishish chog’ida unda quyidagilar 
ko’rsatilganligini aniqlaydi: 
- korxonaning o’ziga xos xususiyatlari va tashkiliy-huquqiy shaklini 
ifodalaydigan nomi; 
- korxonaning davlat ro’yxatidan o’tkaziladigan, joylashgan o’rni; 
- ustav kapitalining ko’lami va uning barcha ta’sischilar o’rtasida 
ulushlarga taqsimlanishi; 
- korxonaning maqsadi va faoliyat turlari; 
- ijro organlarini saylash yoki tayinlash tartibi; 
- korxona boshqaruv organining tarkibi va vakolatlari hamda ular 
tomonidan qaror qabul qilish tartibi; 
- dividendlar taqsimlash tartibi;

---

45 
- amaldagi qonunchilikda ko’zda tutilgani hamda ta’sischilar bilan 
kelishilgan, lekin qonunchilikka zid kelmaydigan boshqa zarur masalalar.
Shuningdek, ta’sis xujjatlarini tekshirishda korxonaning tashkiliy-huquqiy 
shaklini e’tiborga olish zarur. Masalan, aktsiyadorlik jamiyatining ta’sischilari 
tomonidan tasdiqlangan ustavida, ustav kapitalining ko’lami to’g’risidagi 
ma’lumotlar bilan birga jamiyat tomonidan chiqariladigan aktsiyalarning 
toifalari, ularning nominal qiymati va miqdori, aktsiyadorlarning huquqlari 
to’g’risidagi shartlar xar xil bo’lishi lozim. Aktsiyadorlik jamiyatining barcha 
aktsiyalari bir aktsiyador tomonidan sotib olinganda, aktsiyadorlik jamiyatini 
bir kishi tashkil etgan xisoblanadi yoki bir aktsiyadordan iborat bo’ladi. Bu 
xoldagi ma’lumotlar aktsiyadorlik jamiyati ustavida qayd qilingan, ro’yxatga 
olingan va hamma tanishishi uchun e’lon qilingan bo’lishi kerak. 
Ishtirokchilar tarkibini tahlil qilishda, aktsiyadorlik jamiyati va 
mas’uliyati cheklangan jamiyat yagona ishtirokchisi sifatida, bitta shaxsdan 
iborat xo’jalik yurituvchi sub’ekt bo’la olmasligiga e’tibor berishi kerak. 
Aktsiyadorlik jamiyatlari va mas’uliyati cheklangan jamiyatlarda ham 
yuridik shaxslar, ham jismoniy shaxslar ta’sischi sifatida ishtirok etishlari 
mumkin. 
Qo’shma korxona ustav kapitaliga o’zbekistonlik ishtirokchi tomonidan 
qo’shiladigan hissa xorijiy ishtirokchilar bilan kelishuvga ko’ra milliy valyutada 
qanday baholansa, kelishilgan baholar bo’yicha chet el valyutasida xam jahon 
bozoridagi baxoni hisobga olgan holda shunday baholanadi. 
Xorijiy ishtirokchining hissasi ham shu tartibda qo’shma korxonani 
tashkil etish haqidagi shartnoma imzolangan kundagi yoki uning ishtirokchilari 
kelishgan boshqa sanaga amalda bo’lgan O’zbekiston Respublikasi Markaziy 
Bankining rasmiy valyuta kursi bo’yicha sumga hisoblab o’tkazish yo’li bilan 
baholanadi. 
Jaxon bozori baxosi bo’lmaganda qo’shilayotgan mulklar qiymati 
ishtirokchilarning kelishuviga muvofiq aniqlanadi. 

---

46 
Ta’sis xujjatlarini tekshirishda amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq har 
bir tashkiliy-huquqiy shakldagi xo’jalik yurituvchi sub’ekt uchun turli 
mas’uliyatlar belgilanishini inobatga olish zarur. 
Korxona ta’sischilarining soni va ularning ustav kapitalidagi ulushini 
tekshirish chog’ida auditor ta’sischilarning eng ko’p soni va bir ta’sischining 
ustav kapitalidagi eng ko’p ulushi, hamda ustav kapitalining eng kam ko’lami 
tegishli yuridik shaxs uchun qo’llaniladigan qonun bilan aniqlanadi. Masalan, 
«Aktsiyadorlik jamiyatlari va aktsiyadorlarning huquqlarini himoya qilish 
to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq ochiq turdagi 
aktsiyadorlik jamiyatlari (OAJ) ustav kapitalining eng kam miqdori jamiyat 
ro’yxatdan o’tkazilgan paytda qonun xujjatlarida belgilab qo’yilgan to’rt yuz 
ming AQSh dollar miqdordan kam bo’lmasligi, yopiq turdagi aktsiyadorlik 
jamiyatlari (YoTAJ) ustav kapitali esa jamiyat ro’yxatdan o’tkazilgan paytda 
qonun hujjatlarida belgilab qo’yilgan bir yuz ellik ming AQSh dollar miqdordan 
kam bo’lmasligi kerak.(20-modda) 
Ushbu talablarga rioya qilinishi korxonaning faoliyat ko’rsatishi, hamda 
kreditorlarning manfaatlarini huquqiy va iqtisodiy himoyalash shartlaridan biri 
hisoblanadi. Korxona