O’zbekiston respublikasioliyva o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ustav kapitalini shakllantirish
to’g’risida ko’rsatilgan bo’lishi 52 lozim. Bu nafaqat muomalani buxgalteriya xisobi schyotlarida to’g’ri aks ettirish uchun, balki soliqlar bo’yicha imtiyozlarni qo’llashning to’g’riligini asoslash uchun ham muhimdir. Dastlabki hujjatlar (asosiy vositalarni, nomoddiy aktivlarni qabul qilish- topshirish dalolatnomalari, yuk xatlari, schyotlar,kassa xisobotlari, bank ko’chirmalari, to’lov topshiriqnomalari va b.) bo’yicha ustav kapitaliga qo’shilgan ulushlarning tegishli schyotlarda to’g’ri aks ettirilganligi tekshiriladi. Ustav kapitaliga qo’shilgan ulushlarni tekshirishda auditor ishtirokida inventarizatsiya o’tkazish maqsadga muvofiq. Bunda ustav kapitaliga ulush sifatida ishlashga yaroqsiz asosiy vositalar, amaliy qiymatini yo’qotgan nomoddiy aktivlar qo’shilgan holatlar aniqlanishi mumkin. Ustav kapitali o’zgarishining asosliligini tekshirish 8510-“Ustav kapitali (fondi) ni hisobga oladigan schyotlar”(8511,8512,8513-schyotlar) bo’yicha hisob registrlarining yozuvlarini tekshirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Bunday yozuvlar ustav kapitali beligilangan tartibda kupaytirilgan yoki kamaytirilgan holatdagina, faqat aktsiyadorlik jamiyatining ta’sis hujjatlariga tegishli tarzda o’zgartirishlar kiritilganidan so’ng amalga oshiriladi. Tekshiruv chog’ida ustav kapitalini ko’paytirish manbalari aniqlanadi. Ular asosan quyidagilar hisobiga bo’lishi mumkin: - emitent-aktsiyadorlik jamiyatining o’z aktsiyalarini ularning nominal qiymatidan yuqori bahoda sotishdan olingan mablag’lar ya’ni emission daromad (Kt 8521-schyot); - jamg’arma, iste’mol va boshqa fondlar hamda ishlatilmagan zaxiralar mablag’lari; - oldingi yil yakuni bo’yicha taqsimlanmagan foyda; - grantlar, subsidiyalar va kaytarib berilmaydigan yordamlar xisobiga (Kt 8810-schyot); - aktivlarni qayta baxolashdan xosil bo’lgan manba hisobiga (Kt 8531-schyot); - dividendlar hisobiga. 53 Auditor ustav kapitali kamaytirilishining asosliligini ham tekshiradi. Yuqorida nomi qayd qilingan qonunning 22-moddasiga muvofiq “Jamiyatning ustav fondi aktsiyalarning nominal qiymatini yoki ularning umumiy sonini qiskartirish yo’li bilan, shu jumladan aktsiyalarning bir qismini jamiyatning o’zi keyinchalik muomaladan chiqarish sharti bilan sotib olish yo’li bilan kamaytirilishi mumkin” (18) Auditor ustav kapitalining korxona xususiy manbalarining kapitallashtirilishi hisobiga ko’paytirilishi, yoki yuqoridagi holatda kamaytirilishi to’g’risida aktsiyadorlar majlisining qarori mavjudligini ham aniqlaydi. Ustav kapitali ko’paytirilganda qo’shimcha aktsiyalar qiymatini to’lash shakli ularni joylashtirish tug’risidagi qaror bilan belgilanadi. Keyinchalik auditor asosiy va qo’shimcha chiqarilgan aktsiyalar kiymatining to’lanishini tekshiradi. “Aktsiyadorlik jamiyatlari va aktsiyadorlarning xuquqlarini himoya qilish to’g’risida”gi qonunning 37- moddasiga muvofiq “Jamiyat aktsiyalariga haq to’lash bozor qiymatida amalga oshiriladi” (18). Faqat quyidagi hollardagina aktsiyalar ularning bozor qiymatidan arzonroq narxda joylashtirilishi mumkin: - jamiyatning qo’shimcha oddiy aktsiyalari oddiy aktsiyalar egalari bo’lgan aktsiyadorlarga joylashtirilib, ular oddiy aktsiyalarni bozor qiymatining to’qson foizidan past bo’lmagan narxda sotib olishdan iborat o’z imtiyozli xuquqlarini ro’yobga chiqargan hollarda; - qo’shimcha aktsiyalar vositachi ishtirokida joylashtirilib, ularning bahosi bozor bahosidan ko’pi bilan bunday aktsiyalarni joylashtirish baxosiga nisbatan foizlarda belgilangan vositachilik xaqi miqdorida arzon bo’lganida. Ustav kapitali auditorlik tekshiruvidan o’tkazishning yakunlovchi bosqichida uning eng kam miqdori to’g’risidagi qonunchilik talablariga rioya qilinishi ham aniqlanadi. Ustav kapitalining sintetik va analitik hisobini yuritishning to’g’riligi mazkur korxonada qo’llanilayotgan xisob shaklining registrlari (memorial- 54 orderlar, daftarlar, jurnal-orderlar, mashinagrammalar va x.k) ma’lumotlarini tekshirish bilan aniqlanadi. Ustav kapitalining analitik xisobini tekshirishda nafaqat uning sintetik xisob ma’lumotlariga tengligi, balki aktsiyalarning turlari, ularning egalari, aktsiyalar uchun xisob-kitoblarning axvoli va boshqalar bo’yicha axborot olish imkoniyatlari ham aniqlanadi. Shuningdek, auditor “Aktsiyadorlik jamiyatlari va aktsiyalarning xuquqlarini himoya qilish to’g’risida”gi qonunning 47-50 moddalariga muvofiq Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|