1.O’qituvchi dars rejasini tuzayotganida qanday masalalarni tajriba
yordamida tushuntirishni oldindan belgilashi zarur. Tajriba o’rganilayot-
gan mavzu bilan bevosita bog’langan bo’lmog’i lozim.
2.Tajribani boshlashdan avval o’quvchilarni tajriba mavzusi,
uning
axamiyati va tajriba o’tkazishni asosiy bosqichlari bilan tanishtirish lozim.
Masalan, o’qituvchi shag’al va gilni suv o’tkazuvchanligini o’rganish
bo’yicha tajriba o’tkazishdan oldin o’quvchilar mazkur tajriba orqali
nimalarni bilib olishlarini aytib berish lozim. Mazkur bilimlar buloqlarni
artezian va oddiy quduqlarni o’rganishda zarur bo’lishini takidlashi lozim.
3.O’quvchilarni faolligini oshirish va o’tkazilayotgan tajribani mo-
hiyatini tushunayotganini tekshirish maqsadida sinfga savol bilan murojat
qilish va har bir o’quvchini kuzatib turish lozim.
4.Tajriba davomida o’qituvchi o’quvchilarda
kuzatilayotgan xodisa
xaqida mustaqil fikrlash qobiliyatini uyg’otish zarur va tajribani oxirida
ular mustaqil xulosalar qilishlari lozim. Masalan, quruqlik va suvlikni
isishi va sovushini tajribada o’rganish davomida o’quvchilar quruqlik
okeanlarga nisbatan tez isib va tez sovishi xaqida
va buni oqibatida turli
iqlim va tuproqlarini shakillanishi xaqida bilimlarga ega bo’lishadi.
5.Tajriba davomida rasmlar, jadvallar, chizmalar va ko’rgazma
qurollarni ham ko’rsatib borishi lozim.
6.Tajriba o’tkazish uzoq davom etmasligi lozim. O’ta murakkab
tajribalar bir soatdan ortiq davom etmasligi lozim.
7.Tajriba o’tkazilishga o’quvchilar puxta tayyorlanishi lozim.
8.Tajriba o’tkazilayotganda priborlarni shunday
joylashtirish kerakki
ularni o’quvchilarni hammasi ko’rib tursin.
Maktab geografiya maydonchasida quyidagi tajribalarni o’tkazish
mumkin: suvni yemirish ishi; yer yuzasini yonbag’rini qiyaligi va nima
bilan qoplanganini bog’liq holda turlicha isishi.
Suv va quruqlik yuzasini havoni isishiga ta’sirini o’rganish uchun
quruqlik va suv havzasi yuzasida harorat turli vaqtda o’rganiladi va tahlil
qilinadi.
Relefni haroratga ta’sirini o’rganish uchun
havo xarorati tekislik va
tog’ yonbag’rida o’rganiladi. Olingan ma’lumotlarni tahlil qilish asosida
tekislik va yonbag’rini turlicha isishi haqida o’quvchilar bilimlarga ega
bo’lishadi. Ya’ni o’quvchilar tajriba asosida yonbag’irlarni shimoliy va
janubiy qismlarida o’simliklar xillarini turlichaligini tushunib olishadi.
Gruntlarni turi,
mexanik tarkibi, rangi, o’simlik bilan qoplanganlik
darajasi, namligini yer yuzasini isishiga ta’sirini saqlash uchun quyidagi
tajriba o’tkaziladi:
-chuqurligi0,5 m, kengligi 0,5 m, uzunligi 1 m bo’lgan bir necha
chuqur qaziladi;
-mazkur chuqurlar turli xil tog’ jinslari va tuproqlar bilan to’ldiriladi;
-ma’lum vaqt o’tgandan so’ng ularni harorati o’lchanadi;
-turli vaqtlarda turli tog’ jinslari va tuproqlar
haroratining qiymatlari
tahlil qilinadi va tog’ jinslaring turlari mexanik tarkibi hamda namlik
darajasi haroratga qanday ta’sir etishi aniqlanadi.
Geografiya maydonida yoki ochiq joyda o’quvchilar tomonidan
tuproqlarni va tog’ jinslarini haroratini mustaqil o’rganilishi geografiya
ta’limini hayot bilan bog’liqligini mustahkamlaydi.
Dostları ilə paylaş: