kartada ko’rsatish; geografik voqea va xodisalarni nomlarini yozish;
geografik borliq, voqea va xodisalar haqida o’quvchilarga ma’lumot berish;
didaktik
materiallardan foydalinish; geografik diktantlar tayyorlash; turli
xil karta chizmalarini chizish; chiziqli kartalar bilan ishlash; globus va turli
xil kartalar bilan ishlash.
Geografik tasavvurlarni shakillantirshdan maqsad o’quvchilar
tomonidan geografik ob’ektlar va ularni nomlarini hamda joylarini
mustahkam o’zlashtirishdir.
Kartografik tasavvurlarni shakillantirish
texnologiyasi quyidagi
bosqichlardan iborat:
1. Kartalar xaqida tasavvur hosil qilish;
Dunyo kartasi , yarimsharlar kartasi, materiklar va okeanlar kartasi,
tabiiy geografik o’lkalar va jaxondagi davlatlar kartalari. Kartalar geografik
borliq, voqea va xodisalarni kichraytirilgan
tasviri ekanligi haqida
tasavvurlarni shakillantirish.
2. Kartalarning masshtablari haqida tasavvurlarni shakillantirish.
Masshtab bilan ishlash yo’llarini tushuntirish. Kartalarni masshtabiga ko’ra
yirik, o’rta va mayda masshtabli kartalarga bo’linishi haqida tasavvurlarni
shakillantirish. Kartalar masshtabi qancha mayda bo’lsa undagi borliq,
voqea va xodisalar shuncha kichraytirib tasvirlanishi haqida tasavvurlarni
shakllantirish.
3.Geografik kartalarning shartli belgilari haqida tasavvurlarni
shakillantirish. Shartli belgilarning turlari va ularni o’qish va ulardan
foydalanish texnologiyasini shakillantirish. Shartli belgilar asosida turli xil
kartalarni o’qish, o’lchash ishlari olib borish, ko’nikmalarni shakillantirish.
4.Geografik kartalarning matematik asosi (ekvator, meridian, parallel,
daraja to’ri,
geografik kenglik va uzunlik, geografik kordinatalar) va
ulardan foydalanish texnologiyasini hosil qilish;
5.Geografik nomenklaturani o’qitish va aniqlash texnologiyasidan
foydalanish ko’nikmasini shakillantirish. Geografik nomenklaturani va
geografik ob’ektlarni Yer yuzasida joylashishini bilmasdan o’quvchilar
karta bilan ishlay olishmaydi va o’qituvchi dars jarayonida berilgan
bilimlarni o’zlashtira olmaydi. Kartografik tasavvurlar tabiiy va iqtisodiy-
ijtimoiy geografiyaning asoslarini o’zlashtirishda va har bir insonni amaliy
faoliyatida katta axamiyatga ega. Kartografik tasavvurlarni shakillantirish
geografik ma’lumotlarni o’rganish davomida amalga oshadi. Bunda
o’qituvchi o’quvchilarning xotirasini turli xil turlariga suyansa (eshitish,
ko’rish, xarakat, so’z, mantiq) katta natija beradi.
Geografik
nomenklaturani
o’rganishda
fazoviy
tasavvurlarni
shakillantirish muxim o’rin tutadi. Geografik nomenklaturani o’rganishni
ikkita muxim guruhga ajratishimiz mumkin: tabiiy geografik, iqtisodiy-
ijtimoiy geografik. Tabiiy geografik nomenklaturaga tog’lar,
tekisliklar,
daryolar, ko’llar, okeanlar, dengizlar, qo’ltiqlar, bo’g’izlar, okean osti tog’
tizmalari, cho’kmalar, vulkanlar, botqoqlar,
tabiat zonalari, iqlim
mintaqalari, muzliklar, materiklar, qit’alar, o’lkalar nomlari kiradi.
Iqtisodiy geografik
nomenklaturaga davlatlar, shaharlar, portlar, harbiy
bloklar, sanoat rayonlari,
foydali qazilma konlari, ko’mir, neft, gaz
havzalari nomlari kiradi.
6.Kartografik tasavvurlarni shakillantirishda geografik yozma
(diktant) ishlar muxim o’rin tutadi. Bunda o’qituchi bergan ma’lumotlar
asosida geografik yozma ishlar tuzish kartalar yordamida turli xil
chizmalar yoki karta- chizmalar chizish katta axamiyatga ega. Dars
davomida o’qituvchi so’zlagan geografik voqea va xodisalarni (tog’lar,
daryolar, shaharlar) chiziqli kartaga tushirib borish va x. k.
Dostları ilə paylaş: