221
4.23-shakl.
(4.53) tengliklarning ikkala tomonlarini kvadratga koʻtarib, hadma-had qoʻshib,
A
ni topish mumkin
A =
. (4.55)
A-
erkin tebranishlar amplitudasi
(muvozanat holatidan eng katta ogʻishi) deb
ataladi. Bir marta toʻla
tebranishga ketgan vaqt esa
T =
(4.56)
erkin tebranishlar davri
deb ataladi.
ifoda
tebranish fazasi
deb
ataladi. esa
boshlangʻich faza
deb ataladi. Bu kattaliklar
tebranma harakatning
xossalarini aniqlashda yordam beradi. Boshlangʻich faza
α
ning qiymatini aniqlash
uchun (4.53) dagi ikkinchi tenglikni birinchi tenglikka hadma-had boʻlinadi
α
= arctg
. (4.57)
Yuqoridagi tengliklardan
erkin tebranma harakatning
quyidagi
xossalari
kelib
chiqadi:
1)
amplituda
A
va boshlang‘ich faza
α
, boshlang‘ich (yoki chegaraviy)
shartlarga
bog‘liq bo‘ladi
;
2)
chastota
k
va o‘z
navbatida davr
T
boshlang‘ich (yoki chegaraviy)
shartlarga
bog‘liq
bo‘lmaydi
.
Demak, erkin tebranma
harakatni
boshqarish (oʻzgartirish )
uchun jism
(moddiy nuqta ) ning massasi
m
va
prujinaning bikrligi
c
asosiy kattaliklar
hisoblanar ekan.
O
x
t
A
T
