―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

5.9-jadval 
Termogazoylning xossasi va tarkibi: 
Ko‗rsatgichi 
Termogazoyl‘ 
oltingu-
gurtli 
kam oltin-
gugurtli 
gidroto-
zalash 
vakuumli 
20
o
C dagi zichligi, kg/m
3
20
o
Cdagi uzilish koeffits. 
Molekulyar massasi 
Fraksiya tarkibi, 
o
C 
Qaynashni boshlanishi 
5% 
50% 
95% 
Qaynashni oxiri. 
Kokslanishi, % (massa ulushi) 
50 
o
C dagi kinematik qovushqoqligi, 
mm2/s 
Sovush harorati, 
o
C 
Kulchanlik, % (massa ulushi) 
Aromatik koeffitsiyenti korrelyatsiya 
indeksi 
Guruhli tarkibi, % (mass.) 
parafin-naftenli 
aromatik 
yengil 
o‗rta 
og‗ir 
smolali modda 
993,0 
1,5770 
234 
208 
262 
358 
450 
484 
0,84 
9,86 
10 
0,008 
136 
90 
22,0 
75,5 
5,2 
13,3 
57,0 
2,5 
990,5 
1,5875 
230 
191 
280 
352 
467 
500 
0,80 
15,00 
14 
0,009 
148 
90 
21,8 
77,1 
5,5 
6,5 
65,1 
1,1 
994,5 
1,5834 
226 
210 
240 
350 
449 
460 
0,35 
11,45 
6 
0,003 
147 
91 
18,4 
79,7 
12,0 
15,6 
52,1 
1,9 
1028,0 
1,5985 
246 
242 
302 
393 
497 
499 
0,90 
22,30 
10 
0,011 
170 
105 
13,2 
83,4 
6,1 
12,9 
64,4 
3,4 
 
Koksni asosiy sifat ko‗rsatgichi uning haqiqiy zichligi, oltingugurt tarkibi, 
kulchanligi va mikrotuzilmasi hisoblanadi. Ignali koksning haqiqiy zichligi 2,09 
g/sm
3 
dan kichik emas, konstruksion material sifatida qo‗llaniladigan koksning 

---

221 
zichligi 2,04—2,08 g/sm
3 
chegarasida bo‗ladi [15]. 
Koksda oltingugurtning tarkibi hamma vaqt kokslashning qoldiq 
xomashyosidan yuqori bo‗ladi. Kam oltingugurtli neftning qoldig‗idan kam 
oltingugurtli koks olinadi, tarkibida 1,5% gacha oltingugurt bo‗ladi; 
oltingugurtli qoldiqdan olingan koksda 2,0 - 4,5% (massasi bo‗yicha) 
oltingugurt, yuqori oltingugurtli tarkibda esa - oltingugurt 4,0 % ni tashkil qiladi 
(massasi bo‗yicha) [16]. Koksdagi kulchanlik miqdori katta qiymatda neftni 
haydashdan oldin chuqur tuzsizlantirishga bog‗liq. 
Sekin kokslash qurilmasi 300, 600 va 1500 ming.t quvvatda loyihalanadi. 
5.8- rasmda quvvati 600 ming.t bo‗lgan qurilma keltirilgan va uning tarkibiga 
to‗rtta kokslash kamerasidan tashkil topgan reaktor bloki, ikkita quvurli 
qizdiruvchi pech, fraksiyalash bloki va issiqlikni regeneratsiya qilish tizimi, 
mahsulotlarni sovutish bloklari kiradi [17]. 
Xomashyo-gudron yoki kreking-qoldiq (yoki ularning aralashmasi) –
nasos (1) yordamida ikkita parallel oqimlarda pechning tagidan va shiftli ekranli 
(2 va 3) pechlarga 350 - 380°С gacha qizdirib beriladi. Undan keyin xomashyo 
kolonnaning pastki qismiga (9) yuqoridagi kaskad likopchasiga to‗planadi. Shu 
yerning o‗ziga pastki qismdagi likopchaga ikkita parallel ishlaydigan 
kameralarda (5) hosil bo‗lgan issiq gazlar va kokslash mahsulotining bug‗lari 
to‗planadi. Kolonnadagi xomashyo kirib keluvchi gazlarni va bug‗larni oqimi 
bilan uchrashishi natijasida bug‗ning og‗ir fraksiyalari kondensatsiyalanadi va 
xomashyo bilan aralashadi. Shunday qilib kolonnaning pastki qismida 
retsirkulyat bilan xomashyoni aralashmasi aralashadi, amalda ikkilamchi 
xomashyo hosil bo‗ladi. Agar xomashyo tarkibida yengil fraksiyalar yuqori 
haroratli bug‗lar bilan kontakti natijasida kolonnaning yuqori qismidan (9) 
bug‗lanadi va chiqib ketadi. 
Ikkilamchi xomashyo kolonnaning pastki (9) qismidan nasos (6) bilan 
olinadi va zmeyevik pechiga (2 va 3) yuqoridagi konveksiya quvurlari, pechning 
o‗ng tomonining ostiga va ship ekranlariga qaytariladi. Quvurning bu qism 
reaksion zmeyevikka mansub bo‗ladi, bu yerda ikkilamchi xomashyo 490 - 

---

222 
510°С gacha qizdiriladi. Bu seksiyaning quvuri kokslanishini oldini olish uchun 
shif ekraniga o‗ta qizdirilgan suv bug‗i beriladi, turbulizator deyiladi va 
ikkilamchi xomashyoning 3% miqdorida. Turbilizatorning uzatishi tufayli 
oqimni reaksion zmeyevik orqali o‗tish tezligi kuchaytiriladi. O‗ta qizigan suv 
bug‗lari bug‗lantirish kolonnasi orqali (10 va 11) berilishi mumkin. 
Bug‗ suyuqlik aralashmasi pechlardan (2 va 3) ikkita parallel oqim bilan 
to‗rt yurishli kranlar (7), ikkita ishlovchi kameralar (5) orqali chiqariladi; ikkita 
boshqa kamera esa (5) bu vaqtda ishchi davrning sikliga tayyorlanadi. Qaynoq 
xomashyo kameradan pastga beriladi va uni to‗ldiradi. Kameraning hajmi 
yetarlicha katta bo‗lib (ichki diametri 4,6-5,5m, balandligi 27-28m ) va unda 
mahsulot uzoq muddat saqlanadi. Shu yerda xomashyo krekingga beriladi.
Parchalangan bug‗ning mahsulotlari to‗xtovsiz kameradan yuqoriga chiqariladi 
va kolonnaga (9) to‗planadi, og‗ir bug‗lar esa qoldiqda qoladi. Suyuq qoldiq 
asta-sekin koksga aylanadi.