―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
-rasm. Katalitik krekingda benzinning oktan soniga (73% li konversiyasida)
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6.1-rasm. Katalitik krekingda benzinning oktan soniga (73% li konversiyasida)
xomashyoni zichligini ta‘sir qilish grafigi Katalitik kreking jarayonining asosiy omillari. Katalitik kreking jarayoni omillari deb olinadigan mahsulotlarning chiqishi va 259 sifatini, ishlab chiqarishning iqtisodiy ko‗rsatgichlari va uning ekologik tavsifsini ko‗rsatuvchi texnologik rejim parametrlariga aytiladi. Ularning qiymat chegaralari qurilmaning texnologik reglamentida qayd etilgan bo‗ladi. Uning ishlatish jarayonida bu parametrlar xomashyo va katalizatorning o‗zgarmas tarkibi sharoitida doimiy darajada ushlab turiladi. xomashyoning fizik-kimyoviy xossalari, reaktordagi harorat, katalizator sirkulyatsiyasining ko‗pligi, reaktor ishchi zonasidagi bosim, xomashyoning katalizator bilan kontakt vaqti, reaktorda suv bug‗i sarfi, gazoyl retsirkulyatsiyasi. Katalitik kreking jarayoni omillarining kerakli qiymatlarida xomashyoni qayta ishlashning belgilangan aniqligiga erishiladi. Texnik adabiyotlarda qayta ishlash aniqligi yoki kreking aniqligi tushunchalari ko‗pincha konversiya atamasi bilan almashtiriladi. Qayta ishlash aniqligi yoki konversiya deganda odatda foizlarda ifodalangan gaz, benzin yoki koksning umumiy chiqishi tushuniladi. Shuni aytish kerakki, bu miqdor shartli hisoblanadi, chunki yengil katalitik gazoyl hosil bo‗lishiga olib keluvchi kimyoviy reaksiyalarni hisobga olmaydi. Bundan tashqari qaynash chegarasi xomashyoniki bilan mos tushuvchi og‗ir katalitik gazoyl ―shartli qayta ishlanmagan‖ qismi hisoblanadi. Aslida, og‗ir gazoyl reaksiya zonasidan o‗tgach, sifati bo‗yicha mutlaqo boshqacha bo‗lib qoladi, ammo bunday o‗zgarishning qiymatini aniqlash imkonsiz. Shuning uchun, qayta ishlashning aniqligi yoki konversiyadan turli sharoitlarda kechuvchi jarayonlarni tavsiflovchi nisbiy ko‗rsatgich sifatida foydalanish mumkin. Massaning 80%dan ko‗p bo‗lgan konversiya yuqori, 67-77% chegarasida o‗rtacha va 67% dan kami kichik hisoblanadi. Maksimal benzin chiqishiga odatda massaning 75-79% konversiyasida erishiladi. Konversiya bilan jarayon texnologik rejimining qattiqligi kabi tushunchalar bog‗liq. Qattiq rejim – bu reaktorda haroratning oshishi, konversiyaning yuqori qiymatini va natijada koks chiqishining oshishi benzinning maksimal oktan sonini ta‘minlovchi katalizator sirkulyatsiyasining ko‗pligidir. Xomashyoning sifat qiymatlari va ularni katalitik kreking natijalariga tasiri o‗tgan bobda qaralgan edi. Bu yerda biz jarayonning boshqa omillariga, asosan, bosh 260 mahsulot – benzin olinish nuqtai nazaridan to‗xtalamiz. Reaktordagi harorat . Katalitik kreking jarayonida asosiy kimyoviy reaksiyalar issiqlikning yutilishi bilan kechadi va shu sababli kreking mahsulotlari harorati xomashyoning katalizator bilan kontakt zonasidan reaktordan chiqishiga qadar harakati davomida pasayib boradi. Reaktor balandligi bo‗yicha haroratlar farqi 30-40°С ga yetishi mumkin. Uning qiymati reaktor balandligi va kesimi bo‗ylab joylashgan bir necha nuqtalarda nazorat qilinadi. Qurilmaning ishchi rejimida u 490-530°С harorat oralig‗ida o‗zgaradi. Reaktorning harorati sifatida odatda reaksiya mahsulotining undan chiqib siklonga kirishidagi harorat olinadi. U reaktorga kiritiladigan xomashyo va katalizator sarflariga, ularning haroratiga, katalizator faolligiga, qayta ishlash chuqurligiga, beriladigan suv bug‗i miqdoriga, xomashyoni tarqatish darajasi va uning fizik-kimyoviy xossalariga bog‗liq. Reaktordagi harorat ham qayta tiklangan katalizator sirkulyatsiyasi ko‗pligi va harorati qatori, jarayonda qurilma ishini o‗zgartirishi mumkin bo‗lgan asosiy parametrlar qatoriga kiradi. Qurilmani ishlatish davomida katalizatorning faolligi va ajratuvchanligi pasayadi. Shuning uchun ham va uning reaktor hamda regenerator sikloni orqali yo‗qotilishi sababli, sirkulyatsiya tizimiga yangi yoki muvozanatlashgan katalizator kiritiladi. Benzinning chiqishi va uning oktan sonini saqlab turish uchun doimiy, bir tekis katalizatorni qo‗shimcha boyitib ta‘minlab turish va reaktorda haroratni oshirib turish kerak bo‗ladi. Bu operatsiyalar birlamchi (xomashyo og‗ir uglevodorodlarning katalizator bilan kontakti davomida parchalanishi) va ikkilamchi (birlamchi reaksiyalar natijasida hosil bo‗lgan uglevodorodlarning qayta ishlanishi) kimyoviy reaksiyalar tezligining oshishiga olib kelib, bu esa xomashyo konversiyasini o‗sishiga, olinadigan mahsulotning chiqishi va tarkibining o‗zgarishiga olib keladi. Reaktorda haroratning o‗rtacha 10°С ga oshishi konversiyaning 12-13%ga ko‗payishiga olib keladi. Tadqiqot metodiga ko‗ra, uning 530°С haroratgacha ko‗tarilishi bilan (6.2 -rasm) benzinning chiqishi (qaynash harorati - 195°С) va uning oktan soni ko‗payadi. |