―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

Fraksiyalar 
32 
0
С (305 К) gacha
Uglevodorod gazlari (butan va nisbatan yengil 
gazlar)
32-105
0
С (305-378 К )
Benzin (gazolin)
105- 180
0
С (378-453 K)
Nafta (og‗ir benzin, benzin-ligroin fraksiyasi,
ligroin)
180-230
0
С (453-503 K)
Kerosin
230-350
0
С (504-623
K)
Gazoyl

---

390 
350
0
С (623 К) dan yuqori 
Qoldiq (mazut)
Neftni uglevodorod qismlariga (fraksiyalarga) ajratish oddiy va 
molekulyar haydash bilan amalga oshiriladi. Moy (yoki yog‗lash) moddalarini 
olish uchun xom ashyo vakuum ostida haydaladn. Benzin tarkibidagi erigan 
gazlarni chiqarib yuborish va benzinning bir necha xillarini olish uchun 
rektafikatsiya usulidan foydalaniladi. Qaynash qaroratlari bir-biriga yaqin 
bulgan va bir-biri bilan azeotrop aralashma (masalan, benzol-stiklogeksan, 
metilstiklopentap) hosil qiluvchi uglevodorodlarni ajratish ekstraksiya, 
absorbsiya va azeotrop rektifikatsiya usullari bilan amalga oshiriladi.
Neftdan olinadigan tiniq mahsulotlar (benzin, kerosin, dizel yoqilg‗isi) 
atmosfera bosimida ishlovchi AT qurilmalarida haydash usuli bilan olinadi. 
Vakuum ostida (AVT qurilmasida) yuqori molekulali moddalar haydaladi. 
Hozirgi kunda AVT qurilmalari tuzlardan tozalash, suvsizlantirish va 
barqarorlantirish(stabilizastiya) qurilmalari bilan tutashtirilgan holda birga 
ishlatilmoqda.
AT va AVT qurilmalarida haydash natijasida quyidagi mahsulotlar 
olinadi:
Siqilgan uglevodorod gazi.
U asosan propan va butandan iborat. Bu 
gazning qanchalik ko‗p yoki kam bo‗lishi neftni barqarorlashtirish darajasiga 
bog‗liq. Gazlar oltingugurtdan tozalanganidan so‗ng xo‗jalik yoqilg‗isi sifatida 
ishlatiladi.
Benzin fraksiyasi.

(70-180°С). Turli xil avtomobil‘ yoqilg‗isini olish

uchun komponent sifatida qo‗llanadi. Ikkilamchi qayta ishlash natijasida hosil 
bo‗luvchi oraliq qismlari asosida aromatik uglevodorodlar (benzol, toluol, 
ksilol) olinadi.
Kerosin fraksiyasi
.
(120-315°С). Bu fraksiyadan reaktiv aviastiya, traktor 
va boshqa dvigatellar uchun yoqilg‗i olinadi.
Dizel fraksiyasi.
(180-350
0
С). Uni gazoyl deb ataladi. Undan dizel 
dvigatellari teplovoz, suv kemalari uchun yoqilg‗i olinadi.

---

391 
Mazut fraksiyasi
. 
(350
0
С dan yuqorida). Uni termik krekinglab, 
qo‗shimcha miqdorda yoqilg‗i va moylar olish mumkin.
Gudron fraksiyasi.
(500°С dan yuqorida). Bu fraksiya juda yopishqoq 
bo‗lib, 30-40°С da qotadi.
Koks bitum va boshqa yopishqoq materiallar olish uchun ishlatiladi. 
masi moddiy balansi quyidagi jadvaldagi namuna ko‗rinishida bo‗lishi 
mumkin .
9.17-jadval. 
Kiritilgan 
% (mass.) 
Barqarorlashtirilgan neft 
100.0 
Suvli deemulsiya 
0.1 
Jami: 
100.1 
Olingan 
Uglevodrod gazlari 
1.0 
Benzin fraksiyasi (140
0
C gacha) 
12.2 
Kerosin fraksiyasi (140 – 240
0
C) 
16.3 
Dizel fraksiyasi (204 – 350
0
C) 
17.0 
Mazut (>350
0
C) 
52.7 
Yo‗qotishlar 
0.9 
Jami 
100.1