O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi toshkent tibbiyot akademiyasi

GIPERTONIK KRIZDA HAMSHIRALIK JARAYONI 
 
Hamshira 
tekshiruvi 
Bemor 
muammolari 
Hamshiralik 
parvarish 
rejasini tuzish 
Rejani amalga oshirish 
Natija 
Bemor 
shikoyatla-ri: 
Kuchli 
bosh 
og’rig’I, 
bosh 
aylanishi, 
yurakning 
tez 
urishi, 
yurak 
sohasida og’riq, 
ko’ngil aynishi, 
qusish 
Obyektiv 
ko’ruvda: 
Mavjud 
muammo-lar: 
Bosh og’rig’I, 
bosh 
aylanishi, 
yurak 
sohasida 
og’riq, ko’ngil 
aynishi, 
qusish, AQB 
ko’tarilishi 
Bo’lishi 
mumkin 
bo’lgan 
muammolar: 
Ko’rish 
o’tkirligining 
buzilishi, 
nafas 
siqishining 
kuchayishi 
(yurak 
astmasi) 
Qisqa muddatli maqsad: 
1.
Bemorga jismoniy va 
ruhiy 
osoyishtalik 
yaratish.Qulay 
vaziyat 
yaratish. 
Shifokorni chaqirish 
2.
Gipotenziv vositalar 
yordamida 
AQBni 
normallashtirish 
3.
Chalg’tuvchi 
vositalarni tayyorlab 
qo’yish 
4.
AQB va puls ni 
nazorat qilish 
5.
Qon 
tomirlarni 
kengaytiruvchi va tez 
ta’sir 
qiluvchi 
preparatlarni 
tayyorlab qo’yish 
6.
Qayd 
qilganda 
kerakli 
asboblarni 
tayyorlab qo’yish 
7.
Bemorning umumiy 
ahvolidan 
xabardor 
bo’lib turish 
1.
Bemorni gorizontal 
boshini 
ko’targan
holatda 
qulay 
yotqizish. 
Bemorni 
tinchlantirish. 
Shifokorni chaqirish. 
2.
Shifokor 
ko’rsatmasiga 
binoan: 
Klofelin 1 tab 0,075mg, 
korinfard 1tab 10mg 
3.
Bosh ogrig’I 
kamaydi 
Bosh 
aylanishi va 
qusish 
to’xtadi 
AQB va puls 
normallashdi 
Bemorning 
umumiy 
ahvoli 
yaxshilandi 
YURAKNING ISHEMIK KASALLIKLARI 
 
Yoshi qaytgan va keksa yoshdagi shaxslarda yurakning ishemik kasalliklari yurak toj 
arteriyalarining torayib qolishi va miokardda ishemiyaning paydo bo’lishi ateroskleroz 
oqibatida kelib chiqadi. 
Aterosklerozni keltirib chiqaruvchi omillar va keksalikdagi o’ziga xos o’zgarishlar yurak 
kasalliklarini ortishiga sabab bo’ladi. Eng ko’p uchraydigan yurakning ishemik kasalliklari: 
stenokardiya, miokard infarkti, aterosklerotik kardioskleroz va koronar yetishmovchiligi 
hisoblanadi. 
STENOKARDIYA
ko’krak qisish - miokardning qon bilan yetarlicha ta'minlanmay qolishi 
bo’lib, 60 yoshdan oshgan bemorlarda yurak qon aylanish doirasidagi yoshga aloqador, 
ateroskleroz va organik o’zgarishlar oqibatida paydo bo’ladi. Yurak og’rig’i bunday 
bemorlarda tipik qolda bo’lib, atipik ko’rinishda, masalan, gastralgik, astmatik, oqriqsiz 
tarzda qam namoyon bo’lishi mumkin. 
Og’riqsiz stenokardiya 60 - 69 yoshli bemorlarda 25%, 80 - 89 yoshlilarda esa 45% 
kuzatiladi. Stenokardiya bilan og’rish 25-64 yoshlilar o’rtasida 23% uchraydi. 
Keksa yoshdagi bemorlarda stenokardiya xuruji boshqacharoq kechadi. Xurujning 
vegetativ alomatlari sust kuzatiladi. Og’riq kuchli bo’lmaydi, balki og’irlik, qisilgan holat 
kuzatiladi, sekinlik bilan rivojlanadi va faqat jag’larga, bo’yinga irradiasiya beradi. Ko’proq 

---

25 
nevrologik simptomlar namoyon bo’ladi. Bunday bemorlarda xuruj sababchisi ko’pincha 
ob-havoning o’zgarishi, ko’p ovqat iste'mol qilish bo’lishi mumkin. 
Stenokardiyaning profilaktikasi va davosi og’riq xurujining qanday sharoitlarda paydo 
bo’lishiga bog’liq. Xurujlar ortiqcha asabiylashishga aloqador bo’lsa, bemorga 
tushuntiriladi, turmushda va ishda qulay sharoit yaratish, yetarlicha dam olish, 
tinchlantiruvchi preparatlar ichib yurish tavsiya qilinadi. Osh tuzi, yoqlar, uglevodlar 
cheklab qo’yiladi. Xuruj paytida nitroglisirin yoki validol yordam beradi. Agar bemor 
nitratlarni ko’tara olmasa, 5 mg.dan til ostiga nifedipin va B-adrenoblakatorlar buyuriladi. 
Miokard infarkti yurak toj arteriyalarining tromb bilan tiqilib qolishi va miokardning 
oziqlana olmay qolib nekrozga uchrashidir. Yoshi qaytgan va keksa yoshdagi bemorlarda 
miokard infarkti ko’proq paydo bo’ladi. Bunga sabab qonning yoshga aloqador bioximik 
o’zgarishlari hisoblanadi. 
1. Qon tomirlarining yoshga aloqador sklerozi. 
2.Gemodinamikaning yoshga aloqador o’zgarishlari. Miokard infarkti klinikasida 
o’ziga xos farqlar mavjud. Og’riq kuchli bo’lmasligi, irradiasiyasi va joyi turlicha bo’lishi 
mumkin. Yosh o’tgan sari infarktning atipik, masalan, abdominal, gastralgik, astmatik, 
aritmik, serebral shakllari ko’proq kuzatiladi. Yoshi o’tgan bemorlarning 35% ida va 
keksalarning 40% ida infarktning og’riqsiz shakli uchraydi. Bunday bemorlarda kasallik 
yakuni yomon bo’lib, bosh miyada qon aylanishining buzilishi, qayta takrorlanuvchi infarkt 
bo’lishi mumkin. Yurak yetishmovchiligi va kardiogen shok faqat birinchi kuni emas, 
keyingi kunlari ham paydo bo’lishi bunday paytda buyrak yetishmovchiligi bo’lganida 
ishemik insultga olib kelishi mumkin. 
Kasallik asoratlaridan yurak ritmining buzilishi, miokard yorilishi va chap qorincha 
bilan o’ng qorincha orasidagi to’siq yorilishi, tromboembolik asoratlar, yurak anevrizmasi 
kasallik oqibatini yomonlashtiradi. Miokard infarktidan o’lgan bemorlarning 60 foizi 
kasalxonaga yotqizilgungacha 2 soat ichida halok bo’ladi. 
Keksalarda miokard infarktining kechishida o’ziga xos belgilaridan yana biri, mayda 
o’choqli infarkt, yirik o’choqli infarktga qaraganda ko’proq uchraydi va 60 yoshdan keyin 
20-22 % qolatlarda infarkt qaytalanishi mumkin. Keksalarda miokard infarkti atipik shaklda 
kechganligi sababli uni aniqlashda elektrokardiografiya usuli yordam beradi. T tishcha 
manfiy bo’lib qoladi, patologik Q tishcha paydo bo’ladi, S,T kesma izoelektrik chiziqdan 
yuqoriga yoki past tomonga suriladi.