20
Bronxial astmada hamshiralik jarayoni
Bemorni
tekshirish
Hamshira tashhisi
Hamshira yordamini
rejalashtirish
Hamshira yordamini
rejasini
amalga
oshirish
Natijalarni
baholash
Bemor
shikoyatlari:
-bo`g`ilish
-yo`tal
-qiyin
ajraluvchi
balg`am
Obektiv tekshiruv
natijalari.
Bemor
qo`llari
bilan
tizzalariga
tayangan
holda
o`tirib
majburiy
holatni
egallagan,
ba`zida
o`lim
vasvasasi,
teri
ranglari
oqargan,
eksperator
hansirash,
nafas
shoqinli
”Musotadan”
eshitiluvchi
hirillashlar
nafas
soni
tezlashgan
ko`krak
qafasi
bo`chkasimon,
o`pka
perkestsiya
qilib ko`rilganda
Quticha
tovushi
auskultatsiyada
nafas
chiqarish
cho`zilgan
juda
ko`p hushtaksimon
quruq
hirilashlar
eshitiladi
nafas
keskin susaygan Ps
taxikardiya.
a/b
bir
oz
ko`tarilgan
Mavjud
muammolar
1 bo`g`ilish huruji
2 yo`tal
3 qiyin ajaraluvchi
balg`am
4 hansirash
4 o`lim vaxmasi
Bo`lishi mumkin
bo`lgan
muammolar
1 huruj cho`zilishi
2
hansirash
kuchayishi
3 a/b pasayishi
4 asmatik holat
Birinchi
navbatta
bajariladigan ishlar
1
bemorga
qulay
sharoit yaratish
2
siqib
turgan
kiyimlarni
yechib
bo`shatish
3 toza havo yaratish
4
bronxlarni
kengaytiruvchi dori
vositalarini berish va
cho`ntak
ingalyatorlaridan
foydalanidh
5
chalg`ituvchi
vositalar yordamida
bo`g`ilishlarni
kamaytirish
6 suyuqliklar berish
7 oksigenoterapiya
8
bronxolitiklar
spazmalitiklar
yordamida bo`g`ilish
hurujlarni
kamaytirish
9 a/b, Ps monitoringi
10 bemorni ahvolini
muntazam ravishda
kuzatib borish
11
asmatik
holat
yuzaga
kelganda
yordam ko`rsatish
1
bemorga
yarim
o`tirgan
holatni
yaratib beriladi.
2
siqib
turgan
kiyimlar yechiladi.
3 hona toza havo
bilan ta`minlanadi
4
cho`ntak
ingalyatorlaridan
foydalaniladi.
5
chalg`ituvchi
vositalar qo`llaniladi.
6
oyoqlarga
issiq
vanna qilinadi
7 balg`am ajiralishi
uchun ishqorli iliq suv
yoki sut beriladi.
8 namlangan kislarod
beriladi
9
shifokor
ko`rsatmasiga binoan
Eufilin 2,1%-10ml v/i
Atropin
sulfat0,1-
1,0ml t/o
10 a/b, Ps o`lchab
nazorat qilib boriladi
11
asmatik
holat
yuzaga
kelganda
prednizalon
30-60-
90mg + nacl 0,9 %
v/i ga yuboriladi.
1
bo`g`ilish
huruji bartaraf
qilindi.
2
hansirash
yo`qoldi.
3
yo`tal
kamaydi.
4 nafas olish
asilga qaytdi
5
asmatik
holat bartaraf
qilindi
6
a/s
Ps
ko`rsatkichlari
normaga
qaytdi
7
bemorni
umumiy
ahvoli
yahshilandi
8 bemor ruhan
tinchlandi.
21
Keksa va qariya yoshdagi bemorlar yurak - qon tomirlari tizimining o’ziga xos
anatomik - fiziologik xususiyatlari. Keksa va qariya yoshdagi bemorlar yurak - qon
tomirlari tizimi kasalliklarini parvarishlashda hamshiralik jarayoni.
Yurak tomir sistemasi. Bizning mahalliy sharoitimizda yoshi katta odamlarda yurak
kasalliklari ko’proq uchraydi.
Yurak tomir kasalliklarining rivojlanishiga irsiy moyillik, nosog’lom turmush tarzi,
noto’g’ri ovqatlanish, ichki va tashqi muhit omillari turtki bo’ladi.
Ovqat tarkibida uglevodlar, oqsillar va mikroelementlar nisbatining noto’g’ri bo’lishi,
o’ta yog’li ovqatlarni iste'mol qilish, tamaki, nos chekish, spirtli ichimliklarni ichish,
asablarni zo’riqtirish, kam harakatlanish va hokazolar kasalliklarning kelib chiqish omili
hisoblanadi.
60 yoshdan o’tgan odam yuragining vazni kamayadi, bo’shliqlari kengayadi, endokard
qalinlashadi, kardiomiositlar atrofiyaga uchraydi. Qon tomirlarining ichki qavati
qalinlashadi, elastikligi kamayadi. Yurak qisqarishlari ritmi sekinlashadi, gemodinamika va
kardiodinamika o’zgaradi. EKG da P,R,T tishchalari kichrayadi, yurak o’tkazuvchanligi
pasayadi. Miokardning qisqarish qobiliyati va undagi energetik jarayonning sustlashishi
yurak yetishmovchiligiga olib keladi. Qon aylanishining gipotalamik regulyasiyasi
buzilishi, qonda vazopressin miqdorining ortib ketishi, buyraklarda qon aylanishining
pasayishi arterial gipertenziyaga olib keladi. Koronar qon tomirlarining sklerozi esa
yurakning ishemik kasalliklariga sabab bo’ladi. Shuning uchun yurak muammolari bor
bo’lgan qari odamlarda yengil jismoniy harakatlardan keyin qiynalib nafas olish, hansirash,
uyquda astmaga o’xshash xurujlarning kuchayishi (yurak astmasi), pulsning tezlashuvi,
uning kuchsiz va notekis bo’lishi, peshindan so‘ng oyoq shishlari kuchayishi belgilari
uchraydi.
Qon aylanish sistemasida - ateroskleroz holati vazomotor o’zgarishlarga sababchi
bo’ladi. Bular odamning boshi va yuziga qon quyilib kelishi bilan ifodalanadi, arterial
bosim ko’pincha ko’tariladi.
Yurakda miokardioskleroz qayd etiladi, bu esa yurak faoliyatini susaytiradi, qon
aylanish sistemasining yetishmovchiligiga, organlarning ozuqa moddalariga va kislorodga
to’yinmasligiga va ma'lum bir klinik simptomlarning kelib chiqishiga sababchi bo’ladi.
Bular bosh aylanishida, xotiraning pasayishida, uyquning buzilishida, oyoq qo’llarning
kuchsizlanishi, qaltirashida va boshqa belgilarda namoyon bo’ladi.
ATEROSKLEROZ -
Keksalikdagi yurak xastaliklarining asosini aterosklerotik
o’zgarishlar tashkil etib, u geriatriyaning muhim muammolaridan biri hisoblanadi.
Ateroskleroz
45-59
yoshlarda
boshlanib,
organizmning
qarishini
tezlashtiradi.
Aterosklerozni rivojlantiruvchi omillar quyidagilardir:
1. Bemorning yoshi, jinsi.
2. Qonda xollesterin va lipoproteidlarning oshib ketishi.
3. Arterial bosimning oshib ketishi.
4. Chekish va spirtli ichimliklar ichish.
5. Qandli diabet.
6. Ovqat omillari, semizlik.
7. Asabiylashish, ko’p hayajonlanish.
8. Irsiy omillar.
9. Kam harakatlanish.
22
10. Qon ivuchanligining izdan chiqishi.
Ateroskleroz rivojlanishidagi asosiy omil giperlipoproteinemiyadir. Aterosklerozning
ko’p uchraydigan belgilari: aorta sklerozi, kardioskleroz, miya tomirlari sklerozidir.
Aterosklerozning oldini olish uchun uni keltirib chiqaruvchi omillar bilan kurashish
kerak. 40 yoshdan oshgan barcha bemorlarda xolesterin, trigliserid va lipoproteidlar
miqdori tekshiriladi va ateroskleroz aniqlanadi. Bemorlarga xolesteringa boy bo’lmagan
ovqat va turmush tarzini o’zgartirish buyuriladi.
Antisklerotik moddalar. Bu moddalar 3 guruhga bo’linadi.
1. Xolesterinni ichaklardan so’rilishiga qarshilik qiluvchi moddalar: diosponin,
polisponin, dengiz karami.
2. Xolesterinni parchalovchi moddalar: linetol, araxiden, xolesteramin.
3. Xolesterin hosil bo’lishiga qarshilik qiluvchi moddalar: klofibrayt, miskleron,
atromiden.
Bundan tashqari o’t haydovchi vositalar, lipotrop moddalar (xolin, metionin, lesitin),
yod preparatlari, askorbin kislotasi ham xolesterin miqdorini kamaytiradi. Nikotin kislotasi,
V12, V6, Ye, R vitaminlari aterosklerozning oldini olish va davolashda qo’llaniladi.
Dostları ilə paylaş: |