Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

 Yong‘inga qarshi oraliqlar. 
Yong‘in bo‘lgan taqdirda alanga bir binodan ikkinchi binoga o‘tib 
ketmasligini ta`minlash maqsadida yong‘inga qarshi oraliqlar tashkil qilinadi. 
Bunday oraliqlar belgilanganda asosan yonma-yon joylashishi mumkin 
bo‘lgan binolarning yong‘inga xavfsizlik darajasi, toifasi, konst-ruktsiyalarining 
o‘tga chidamliligi, alangalanish maydoni, yong‘inga qarshi to‘siqlarning 
mavjudligi, binoning tuzilishi, ob-havo sharoitlari va boshqalar hisobga olinadi. 
Yong‘inga qarshi oraliqlar tashkil qilishda binolarning o‘tga chidamlilik 
darajasi hisobga olish juda muhim o‘rin tutadi. 
Sanoat korxonalari asosiy binolari, yordamchi xonalari, ombor qurilishlari 
orasida me`yorlashtirilgan oraliqlarning binolarning o‘tga chidamlilik darajasi 
nisbati jadvalda keltirilgan. 
Bir binoning o‘tga 
chidamlilik darajasi 
O‘tga chidamlilik darajasi asosida binolar 
o‘rtasidagi yong‘inga qarshi oraliq, m 
I va II 
III 
IV va V 
I va II 
9 
9 
12 

---

148 
III 
9 
12 
15 
IV va V 
12 
15 
18 
Ba`zi bir yong‘in xavfi deyarli bo‘lmagan binolar uchun yong‘inga qarshi 
oraliqlar belgilanmaydi. 
Masalan, metall buyumlar va metall konstruktsiyalarning omborlari 
yonma-yon joylashishi mumkin. 
Shuningdek G va D darajadagi sanoat korxonalari, ularning o‘tga 
chidamlilik darajasi I va II bo‘lsa, shuningdek tomi yonmaydigan materiallar 
bilan yopilgan, hamda tashqi devorlari yong‘inga qarshi to‘siq sifatida 
qurilmagan bo‘lsa, yong‘inga qarshi oraliq belgilanmasligi mumkinligi tavsiya 
etiladi. 
 Yong‘inga qarshi to‘siq. 
Sanoat
 
korxonalarini loyihalash, qurish va qayta ta`mirlash jarayonlarida 
yong‘inga qarshi tashkiliy, texnikaviy chora-tadbirlar ishlab chiqiladi va amalga 
oshiriladi. 
Ushbu yong‘inga qarshi ko‘rilgan chora-tadbirlar qatoriga, yong‘inga 
qarshi to‘siqlarni ko‘rsatish va ularni korxonani loyihasini tayyorlashda hamda 
qurilish jarayonida, qurilish me`yorlariga rioya qilgan holda tatbiq etish 
maqsadga muvofiq hisoblanadi. Yong‘inga qarshi to‘siqlar tarkibiga, yong‘inga 
qarshi devorlar, bino eshiklari va derazalari, sanoat korxonalariga va bevosita 
binolariga kiruvchi asosiy hamda yordamchi darvozalar, lyuklar, tambur – 
shlyuzlar kiradi. 
Yong‘inlarga qarshi to‘siq vositalari, yong‘inga qarshi tura oladigan 
materiallardan tayyorlangan bo‘lishi va quyidagi o‘tga chidamlilik chegarasi 
darajasiga ega bo‘lishi kerak. 
Material va konstruktsiyalarning o‘tga chidamlilik darajasi chegarasi
tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. 
Sinalayotgan konstruktsiya o‘rganilib uni ma`lum vaqtgacha, yong‘in 
vaqtida hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan haroratda qizdiriladi. 
Bunda qurilish konstruktsiyasida ba`zi bir o‘zgarishlar ro‘y berishi, ya`ni 
konstruktsiyada yoriqlar hosil bo‘lishi mumkin. 
Shu vaqtlarning davomiyligiga qarab materiallarining o‘tga chidamli-lik 
darajasi quyida belgilanadi. 
Yong‘inga qarshi asosiy devorlar-2,5 soat, eshik-deraza va darvozalar-1,2 
soat, asosiy bo‘lmagan devorlar-0,75 soat, asosiy bo‘lgan devordagi eshik, 
derazalar, shuningdek tambur, shlyuzlar 0,6 soat. Tosh va boshqa tabiiy 
minerallardan qilingan devorlarga, o‘tga chidamlilik chegarasi, yuqoridagi 
talablar asosida bajariladi.