shariat unga kiradigan eshikdir", degan. So‘fi Olloyor bu ta’rifni quvvatlab: Shariatsiz kishi uchsa havog'a, Ko‘ngil berma aningdek xudnamog'a, deb yozadi. Misirlik olim Ibrohim Basyuniy "Islomda Tasavvufning paydo bo‘lishi" kitobida hijriy III va IV asrlarda yashab o ‘tgan olimlarning tasavvuf haqidagi 40 ta ta’rifini keltiradi[3]. Tasavvufda tasavvufning o ‘ziga xos istilohi mavjud. Masalan, tasavvuf ilmidan saboq beruvchi shaxs - shayx, murshid, pir, eshon, xoja, mavlo, mavlono, maxdum kabi unvonlar bilan tanilgan. Tasavvufdan saboq oluvchi shaxs - murid, solik, ahli dil, ahli hol, mutasavvif kabi nomlar bilan atalgan. Tasavvuf bo‘yicha oliy maqomlarga erishgan sohibkaromat pirlar - valiy, avliyo, qutb, aqtob, avtod, chilton, abdol, abror, ahror, nujabo, nuqabo, siddiq, g'avs kabi so‘zlar bilan ifodalangan. Tasavvuf ahli ba’zan oshiq, faqir, haqir, darvesh, qalandar, zohid, orif, devona, ahli muhabbat, ahli suluk, rijolul g'ayb, savdoyi, gado kabi atamalar bilan ham ifoda etilgan. Tasavvuf istilohi asosida ijod etgan shoirlar cademic Research, Uzbekistan Page 144
www.ares.uz
cademic Research in Educational Sciences \ Vol. 1 No. 2, 2020 ISSN 2181-1385 majoz uslubini tanlashgan. Shuning uchun haqiqat, majoz, tashbeh, istiora kabi mantiqiy qoidalardan boxabar bo‘lmagan kitobxon Navoiy, Fuzuliy, Atoyi, Umar Xayyom kabi mumtoz adabiyot namoyandalarining she’rlarini to‘la anglashi qiyin kechadi. Tasavvuf tarixida ko‘p olimlar tasavvufga doir so‘zlar izohiga bag'ishlangan lug'at va qomuslarni yozib qoldirishgan. Ulardan ayrimlari O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti qo‘lyozmalar fondida saqlanmoqda.
