1-Ma’ruza Mavzu: Multimedia tushunchasi. Multimedianing xususiyatlari Reja

Maruza. Mavzu:
IPTV texnologiyasining asosiy xususiyatlari. 
IPTV texnologiyasi - interaktiv rejimda va eshittirish rejimida IP tarmoqlari 
bazasida 
multimediali 
xizmatlarni 
(TV, 
audio/video, 
matn) 
yetkazish 
texnologiyasini o‘zida namoyish etadi. 
IPTV texnologiyasi quyidagi asosiy xususiyatlar bilan xarakterlanadi: 
-
Interaktiv TV. IPTV imkoniyatlari, ikki tomonlama uzatishni ta’minlash, 
Operator-Provayderga interaktiv ilovalarning keng spektrida xizmat ko‘rsatish 
imkonini beradi; standart televideniya, yuqori aniqlikdagi televideniya, interaktiv 
o‘yinlar, Internetga yuqori tezlikda ulanish. 

---

-
Personalizatsiya. IPTV tizimi ikki tomonlama aloqani ta’minlaydi va 
foydalanuvchilarga, ularning xohishlariga binoan ko‘rish imkonini beradi 
(masalan, VoD - talab bo‘yicha video xizmati - abonent buyurtmasi bo‘yicha 
Operator videoserveridan filmlarning translyatsiyasi). 
-
Qoldirib ko‘rish. Videomagnitofon bilan IPTV kombinatsiyasi - keyin 
ko‘rish uchun IPTV kontentini yozish uchun mexanizmni ta’minlaydi. 
-
Turli tipdagi terminallar qo‘llanilgandagi IPTV xizmatiga ulanish - IPTV 
kontentini ko‘rish faqatgina televizion qabul qilgichlar orqali chegaralanmaydi. 
IPTV xizmatlariga ulanish uchun foydalanuvchilar o‘zlarining personal 
kompyuterlari va mobil qurilmalaridan foydalanishlari mumkin. 
IPTV arxitekturasi 
IPTV tizimi arxitekturasining umumiy ko‘rinishi 3.7-rasmda keltirilgan. 
Arxitektura o‘zining tarkibiga quyidagi funksional bloklarni kiritadi: 
- kontent manbalari. Kontent manbai IPTV ma’lumotlar markazi sifatida 
aniqlanadi, ishlab chiquvchidan video kontentni qabul qiluvchi (eshittirish 
dasturlari, filmlar, o‘yinlar va boshqalar). So‘ngra kontent kodlanadi va 
foydalanuvchilarga uzatiladi yoki VoD xizmati uchun ma’lumotlar bazasida 
yig‘iladi; 
- IPTV xizmati bog‘lamalari. Xizmatlar bog‘lamasi turli formatlardagi video 
oqimlarni qabul qilish komponentini o‘zida ifodalaydi. So‘ngra bu video oqimlar 
IP tarmoqda uzatish uchun paketlarga inkapsulyatsiyalanadi; 
- keng polosali tarmoqlar. Magistral tarmoqlar va ulanish tarmoqlaridan 
iborat bo‘lgan keng polosali tarmoqlar, yuqori o‘tkazish qobiliyati, yuqori 
ko‘rsatkichli xizmat ko‘rsatish sifati va taqsimlovchi imkoniyatlar bilan 
xarakterlanadi. Bunday tarmoqlarning asosiy xususiyati, xizmatlar bog‘lamasidan 
foydalanuvchilar qurilmasiga IPTV ma’lumotlar oqimini ishonchli taqsimlash 
uchun zarur bo‘lgan ko‘p adresli jo‘natish (multikasting) hisoblanadi. IPTV 
magistral tarmoqlarda tolali optik liniyalar, ulanish tarmoqlarida turli keng polosali 
- simli va simsiz texnologiyalar qo‘llaniladi; 

---

3.7-rasm. IPTV tizimining soddalashtirilgan arxitekturasi 
- foydalanuvchi qurilmasi. IPTV foydalanuvchi qurilmasi tarkibiga, keng 
polosali tarmoq oxiri bilan shakllanuvchi interfeys vositasi kiradi. Bu yerda uy 
tarmog‘ini tashkil qiluvchi shlyuzlar qo‘llanilishi mumkin. Foydalanuvchi 
qurilmasidagi IPTV trafikni terminallashtiruvchi funksional blok IPTV mijozi 
deyiladi. Odatda bu blok TV – qo‘shimcha ko‘rinishida qo‘llaniladi. TV-
qo‘shimchaning asosiy vazifasi o‘zining tarkibiga xizmatlar bog‘lamasi bilan 
ulanishni o‘rnatish, video oqimlarni dekoderlash, foydalanuvchi tomonidan 
boshqarishni aks etishi va monitorga ulanishni kiritadi. 
IPTV tarmoqlarida turli xalqaro tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilgan 
standartlarning katta to‘plami qo‘llaniladi: ITU-T, ETSI, IETF, MPEG. TV – 
signalini siqish standartlari talab etilgan o‘tkazish oralig‘ini o‘n va yuz martaga 
kamaytirish imkonini beradi. Raqamli eshittirish standartlarini keng tarqalgani 
yevropa standarti DVB, amerika standarti ATSC va yaponiya standarti ISDB 
hisoblanadi. IPTV xizmatlarini taqdim etuvchi tarmoq protokollarining katta soni 
orasida quyidagi ayrimlarini aytamiz: transport protokollari UDP, RTP va RTCP; 
signalizatsiya protokollari SIP, H.323; mashrutizatsiya protokollari RIP, OSPF, 
ko‘p adresli jo‘natish protokoli IGMP. 

---

16-