Oliyvao rtamaxsus ta’lim vazirlich karimjon Rahimqulov

13. 0 ‘yinni o‘quvchilarga tushuntirib berish
O'yinni o‘tkazishda katta muvaffaqiyatga erishishdagi omillar- 
dan biri uni tushuntirilishiga bog‘liqdir. 0 ‘yinni tushuntirib yoki 
hikoya qilib berishdan oldin, o‘qituvchining o ‘zi o‘yin to ‘g‘risida 
to‘liq tasawurga ega bo‘lishi kerak.
0 ‘yinni tushuntirish aniq va qisqa bo‘lishi kerak. Bolalar o‘yin- 
ni boshlash oldidan hayajonlanish holatida turadilar, shu sababli 
о‘yin uzoq vaqt tushuntiriladigan bo‘lsa, ularning 
0
‘yinni idrok 
qilishiga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Kichik sinflarda o‘yinlami 
hikoya tarzida, ifodali, qiziqarli shaklda tushuntirish mumkin.
Hikoya qilib berish mantiqiy to‘g‘ri ketma-ketlikda bo'lishi 
uchun o ‘yinni tushuntirish bo‘yicha reja tuzish shart. 0 ‘yinning 
asosiy mazmunini aytib berish uchun quyidagicha reja tuzish tav­
siya qilinadi: 1) o ‘yinning nomi; 2) qatnashuvchilarning roli va 
ularning turishjoylari; 3) o‘yinningborishi; 4) o‘yinning maqsadi; 
5) o ‘yin qoidalari. 0 ‘yinning bunday hikoya qilish rejasi o ‘yin 
mazmunini to ‘liq ochib berish imkoniyatini beradi. 0 ‘qituvchi 
o‘yinning borishi to‘g‘risida hikoya qilib borarkan, uning oxirida 
bolalaming esida yana ham yorqinroq qolishligi uchun o‘yinning 
asosiy qoidalari to ‘g‘risida ham aytib berishi zarur.
0 ‘yinjo‘shqinlik bilan hikoya qilinishi shart. 0 ‘yinni haddan 
tashqari baland ovoz bilan tushuntirish mumkin emas. Yaxshisi
59

---

o‘yinni sekin, ravon ovozda, ayrim vaqtda iloji boricha ovozni 
baland ko‘tarish yoki ovozni pasaytirish bilan olib borish kerak, 
chunki bunda bolalaming diqqati o‘yin mazmunining u yoki bu 
holatiga qaratiladi.
0 ‘yinni gapirib berish jarayonida, albatta, bolalaming so'z 
boyligi hisobga olinishi kerak, ularga notanish bo'lgan, murakkab 
so‘zlar, atamalarni ishlatish kemk с mas. Agarda ular uchun yangi 
tushuncha, yangi so‘zlar berilayotgan bo'lsa, ularning ma’nosini 
albatta tushuntirish zarur.
0 ‘quvchilar o'yinni yaxshi o‘zlashtirib olishlari uchun so‘zlab 
berishni ko‘rsatish bilan birga olib borish tavsiya qilinadi. Ko‘rsatish 
to ‘liq ravishda bo‘lmasligi ham mumkin: o'yinning faqat ayrim 
holatyoki momentlari, ayrim harakatlari imo-ishora bilan tushun- 
tiriladi. 0 ‘ynningusullariva murakkab holatlurini xuddi o'ziday 
to ‘liqko‘rsatish kerak. Ko‘rsatishga o'yin ishtirokchilarining o‘z- 
larini jalb qilish foydali bo‘ladi.
0 ‘yinning mazmunini bayon qilinayotganda, albatta bolalar- 
ning kayfiyatlarini hisobga olish shart. Agarda o'qituvchi, o‘yinni 
gapirib berayotganda bolalaming diqqati pasayganligini sezib qolsa, 
unda u tushuntirishni qisqartiradi yoki qiziqarli va jonliroq gapirib 
berishga harakat qiladi. Agarda gapirib bo'lgandan keyin ayrim 
o‘yin qatnashchilaridan savollar tushadigan bo'lsa, bunday vaqtda 
barcha o ‘yin ishtirokchilarining diqqatini o'ziga tortgan holda 
baland ovoz bilan javob berishi lozim. Bolalar o'yinni birinchi 
marta o£ynayotganlarida o‘yinning mazmunini to'liq gapirib berish 
kerak, agar o£yin takrorlanilayotgan bo'lsa, unda faqatgina o‘yin- 
ning asosiy mazmuni eslatiladi va qo'shimcha qoida hamda usullari 
tushuntiriladi. 0 ‘yin mazmunini o'yin ishtirokchilarining xoti- 
ralarida tiklash uchun yaxshisi bu jarayonga bolalaming o'zlari 
jalb qilinadi.
60

---