A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo
Yüklə 162,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Karbodiimid usuli.
Karbodiimidlar o’ziga xos tuzilishga ega bo’lib, ikki tomondan azot atomlari bilan qurshab olingan markaziy azot atomi elektrofil tabiatga egadir. Shuning uchun turli xil elektrofil agentlar hujumiga uchraydi. + R- N=C=N -R Karbodiimidlarning kislotalar bilan ta’siri natijasida biologik ahamiyatga ega yuqorienergetik kislota angidridlarini sintez qilish mumkin. Karbodiimidlarni peptid sitezida qo’llshdan oldin o’rinbosar R ni tanlashga katta e’tibor berish lozim. Alifatik va aromatik karbodiimidlarni barqarorligi o’rinbosarlar tabiatiga bog’liqdir, chunki saqlash natijasida parchalanish yoki polimerlanish sodir bo’lishi mumkin. Alkil guruhni uzunligi karbodiimidlarni barqarorligiga 102 deyarli ta’sir qilmaydi. Azot atomlaridagi alkil o’rinbosarlarni tarmoqlanganligi birikmalarni barqarorligini oshiradi. Masalan, dietilkarbodiimid bir necha sutkada polimerlansa, disiklogeksilkarbodiimidni oylab saqlash mumkin. Disiklogeksilkarbodiimid( ) 1955 yilda J.Sheehan va G.Xess tomonidan penisillin sintezida birinchi marta qo’llanilgan edi. Reaksiyani birinchi bosqichida O-atsilizomochevinaning reaksion qobiliyati yuqori hosilasi hosil bo’lishi hisobiga karboksil komponentining faollanishi sodir bo’ladi. O-atsilizomochevinaning hosilasi peptidga to’g’ridan - to’g’ri yoki tegishli simmetrik angidrid orqali aylanadi. Asosiy qo’shimcha jarayon sifatida -atsil siljishi bo’lib, buning natijasida reaksion qobiliyati juda ham oz N- atsilizomochevina hosil bo’ladi. – Yumshoq sharoitlarda himoyalangan karboksil guruhga ega ikkinchi aminokislota bilan emas, balki angidrosimon oraliq birikma bilan ta’sirlashadi. Hosil bo’ladigan disiklogeksilmochevina ( ) ko’pchilik organik erituvchilarda erimaganligi sababli, odatda reaksiya mahsulotlaridan oddiy filtrlash orqali ajratiladi. Ammo ni to’liq yo’qotishni iloji yo’q, shuning uchun ba’zida suvli eritmada eruvchi karbodiimidlardan foydalaniladi. Shunday karbodiimidlardan biri 1-etil-3-(3- dimetilaminopropil)karbodiimiddir. Bunday karbodiimidning reaksiyasi natijasida hosil bo’luvchi uretan hosilasi suvda eriydi. 103 Shuning uchun reaksiya tugagandan so’ng organik muhitda ta’sirlashmagan karbodiimid va mochevina suvda yuvish orqali yo’qotiladi. Shuni e’tiborga olish lozimki, angidrosimon oraliq birikmalardan azlaktonlarni hosil bo’lishi natijasida peptid sintezida rasematlanish sodir bo’ladi. Biroq qisqa peptidlarni sintezida bu holat deyarli ro’y bermaydi. Shu bilan bir qatorda hozirda suvda eriydigan karbodiimidlar: 1-etil-(3-dimetilaminopropil)-karbodiimid va N- toluolsulfonat (1-siklogeksil-3-(2-metilmorfolinoetil)-karbodiimidlar ham keng qo’llanilmoqda. Yüklə 162,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|