S Nazariy bilimlardan foydalaniladigan mashqlar Maktab amaliyotida mashqlar o'tkazish uchun о‘quvchiiarning
nazariy bilimlariga murojaat qilishning ba’zi yoilari belgilangan.
Bu ishning eng keng tarqalgan, lekin eng kam samarali usuli dars
rejasida ko‘zda tutilgan mashqlami bajarishda tayaniladigan
ma’lum tushunchalar va qoidalami og‘zaki qayta tiklashdir.
Mashqlami bajarishdan oldin nazariy materialni takrorlashning
samaraliroq usuli mazkur materialni qoilash bo‘yicha amaliy
topshiriqlami qo‘yishdir. Bunday topshiriqlarga tanlanma diktant
o‘tkazishda ma’lum so'ziar yozishni, nutqning ma’lum bo‘laklarini
qisqa vaqt ichida tahlil qilishni, nutqning ahamiyatli qismlarini
ajratishni, didaktik tarqatma material bilan ishlashda ma’lum orfog-
rammalami qayd qilishni, masalalar yechishda asos bo‘ladigan
matematik ifodalar bilan ishlash va hokazolami kiritish mumkin.
Mashqlar o‘tkazishda nazariy materialga murojaat qilishning
navbatdagi usuli o‘quvchining keyingi amaliy ishni bajarishdan
oldin uning yo‘llarini asoslashidir. Amaliy ishlami bajarish vaqtida
nazariy asoslash pedagogik jihatdan o‘zini oqlagan. Bu usulni ikki
variantda bajarish mumkin. Bular navbatdagi ishni keng
tushuntirish va sharhlashdan iboratdir. 0 ‘quvchilar bilan ulaming
tayyorgarligidagi ayrim kamchiliklarini to‘ldirish bo‘yicha
ishlashda navbatdagi ishlami keng tushuntirish o‘zini ancha
oqlagan. Bunda aw al o‘quvchidan keng mushohada yuritishni
talab qilish lozim va talabni bajarish esa hisoblash usulini
chuqurroq anglashni ta’minlaydi. Mushohada jarayoni asta-sekin
kengaya boradi va harakatlar ma’lum tartibda, ketma-ket amalga
oshadi. Hisoblash usulini asoslovchi qoidaning yo'naltiruvchi roli
yo‘qoladi va u faqat qiyinchilik tug‘ilganida eslanadi.
164
