40 HUJAYRA HAQIDAGI TA ’
LIMOT II BO‘LIM ko‘chirilib turadi. Sitoplazmatik membrana yuksak pishiqlikka va
elastiklikka ega bo‘lib, ozgi na shikastlangan vaqtlarda ham o‘zining bir
butunligini oson va tez tiklay oladi.
Biroq sitoplazmatik membrana bir tekis chiziqdan iborat emas: u juda
ko‘p sonli mayda-mayda teshikchalar (g‘ovaklar) bilan ta’minlangan. Ular
orqali hujayra ning ichki qismiga fermentlar yordamida ionlar va kichik
molekulali moddalar o‘tishi mumkin. Shu bilan birga bunday moddalar
hujay ra ichkarisiga to‘g‘ ridan-to‘g‘ri membrana orqali ham o‘ta oladi,
bu passiv diffuziya emas, bal ki faol tanlab o‘tkazish jarayoni bo‘lib,
energiyaning sarflanishini talab qiladi.
Sitoplazmatik membrana orqali ayrim moddalar osonlik bilan o‘tib
Sentriola
Sitoplazmatik membrana
Mikronaychalar
Mitoxondriya
Kiprik-
chalar
Vakuola
Yadrocha
Golji majmuasi
Xroma -
tin
Yadro
membranasi
Yadro
Ribosoma
Endoplazmatik
to‘r
(silliq)
Endoplazmatik
to‘r (donador)
Lizosomalar
Leykoplast
Xloroplast
Hujayra qobig‘i
o‘SIMlIK hujAYrASI hAYVoN hujAYrASI oqsil
tolalari
Vakuola
Hayvon va o ‘
simlik hujayrasining tuzilish sxemasi. 23- rasm.
41 HUJAYRA HAQIDAGI TA ’
LIMOT II BO‘LIM Hujayraga moddalarning o ‘ tish va hujayra ichida moddalarning hazm bo ‘ lish sxemasi: Fagotsitoz; Pinotsitoz; Tashqi membrana; Endoplazmatik to‘r; Golji majmuasi va lizosoma; Lizosomaning pino- yoki fagotsitoz bilan qo‘shilishi; Hujayra strukturalarini hazm qilishga tayyorlash; Hazm vakuolasi; Hazm bo‘lmagan qoldiq- larining chiqarilishi.
