Mutaxasislikka kirish

1-topshiriq:
O’sish jadalligiga qarab xar xil zotlar qoramol buzoqini 
solishtirma baholashni o’tkazing (jadval-9). O’sishni haqiqiy (absolyut) va nisbiy 
tezligini, xar xil davrda o’sish koeffitsentini aniqlang. 
1-jadval 
Har xil zotli ho’kizchalarning tirik vazni, kg. 
Zot 
Yoshi,oylar 
tug’ilanida 
6 
12 
18 

---

27 
Qizil cho’l 
28,4 
145,0 
280 
406 
Qora-ola 
38,0 
157,0 
293 
440 
Qozoqi 
oqbosh 
28,4 
160,0 
290 
420 
 
Mol go’shti sifatini baholash va tushni muhrlash 
Mol go’shtini tovar sifatini aniklash ishlari xam standart /GOST 779-55/ 
“Koramol gushti, yarim va chorak kismlari”, talabi asosida veterinariya vrachlari 
nazorati ostida olib boriladi. Iste’molga yarokli bo’lgan mol go’shti ikki 
kategoriyaga bo’linadi. 
1 kategoriya talabi: yirik mollarning gushti konikarli darajada rivojlangan, 
umurtqa pog’onasi o’simtalar bo’rtib chiqmagan, dumgaza suyaklari kuzga 
tashlanib turmaydigan bulishi kerak. SHuningdek, teri osti moyi 8-nchi 
qobirg’adan dumg’azasiga kadar katlam xosil kilsa va bo’ynida, kuragini yuzi 
kismida, oldingi qobirg’alarida, sonida, toz va chot kismida oz bo’lsada moy 
bo’laklari bo’lsa, u 1-chi kategoriya deb xisoblanadi. /rasm-16/. 
Yosh mollarni gushti konikarli rivoj topgan, umurtka pog’onasi o’simtalari 
biroz bo’lsada bo’rtib chiqqan, kurak suyagi yuzasi, qobirg’alari, teri yeg’ katlami 
oz bo’lsada ko’rinib tursa, kurak kismida, sonini ichki kismida va dumini tanaga 
birikkan yerida moy bo’laklari oz bo’lsada ifodalangan bo’ladi.
2-chi kategoriya talabi: Yirik mollarda muskulatura konikarli darajadan 
past, umurtqa o’simtalari, dumg’aza suyagi bo’rtib chiqqan va yaqqol ko’zga 
tashlanib turadi. Teri osti moyi sezilarli darajada emas. 
Esh mollar gushti - sust tarakkiy etgan. Umurtqa pog’onasi o’simtalari, 
dumg’aza suyagi bo’rtib chiqqan va yaqqol ko’zga tashlanib turadi, moy 
parchalari deyarli sezilmaydi. 
Mol tushi /nimtasini/ni muxrlash. Katta yoshli mollarni tushi 4 qismga 
bulingani xolda, uni xar biriga muhr bosiladi. Vazni yirk bo’lmagan 
novvoslarning tushi uzunasiga ikki /chap va o’ng/ kismga bo’lingan xolda 
muxrlanadi. 
Istemol uchun yoki kayta ishlash uchun jo’natiladigan mol tushi 
veterinariya vrachlari tomonidan yana nazorat ostiga olinadi. Gusht nimtalarini 
muxrlashda uning sifati, gushtdorlik darajasi, moy katlami va uning mikdoriga 
e’tibor beriladi. 
Xar bir muxri respublikaning kiskartirilgan nomi, korxona rakami va “Vet. 
Kurigi” deb yezilgan buladi. Muxr doira, turt burchak va uch burchak shaklda 
bo’lib, kattaligi 40, 45, 50 mm buladi. U asosan, bronza yeki zanglamaydigan va 
moy yepishib kolmaydigan metalldan tayerlanadi. Muxrlashda gunafsha rangli 
siexdan va kizil rangli zararsiz buekdan foydalaniladi. Iste’molga chiqariladigan 
gushtlar gunafsha rangi siex bilan muxrlansa, kayta ishlash maqsadida 
jo’natiladigan gusht kizil rangli buek yerdamida muxrlanadi. 
1-chi kategoriyali gushtiga yumolok muxr, 2-chi kategoriyaga turt burchak 
va orik gusht bulsa uch burchak muxr bosiladi. Gusht nimtalari sovuk xonalarda 
saklanadi, va junatishdan oldin tortiladi. 

---

28 
Mayda mollarga birlamchi ishlov berish texnologik jarayonlarining asosi 
xom-ashyo ya’ni mayda mollarga birlamchi ishlov berish ularga mexanik ta’sir 
ko’rsatishga asoslangan. 
Masalan: zanjirli elevator yordamida kuyni orka oyog’idan maxsus ilgak 
yordamida osma yo’lga osish, pichoq yordamida qonsizlantirish, teri shilish 
konveyeriga o’tkazish, teri shilish, ichki a’zolarini ajratib olish, ularni veterinar 
ko’rigidan o’tkazish, tanalarni muxrlash. 
Yirik mollarga birlamchi ishlov berish xam xuddi mayda mollarga ishlov 
berish kabi texnologik jarayonlar tanalarga mexanik ta’sir kursatishga asoslangan. 
Yirik mol va cho’chqalar mayda mollardan farkli o’larok, ular avval 
xushsizlantirilib keyin osma yulga ko’tarilib yukoridagi texnologik jarayonlar 
amalga oshiriladi.
Avvalgi ma’ruzada aytib o’tilganidek mollarga birlamchi ishlov berish 
texnologik jarayonlari asosan mol tanasiga mexanik ta’sir ko’rsatishga asoslangan 
bo’lib, natijada u yoki bu molning go’shti va uning tana a’zolariga ega bo’linadi. 
O’z navbatida ajratib olingan tana a’zolariga xos ishlov berilib, yarim tayyor 
mahsulotga aylantiriladi. 
CHorvachilik maxsulotlariga, ayniksa gushtga dastlabki ishlov berish 
muxim axamiyatiga ega. Agar gushtga dastlabki kayta ishlov berilmasa uning rangi 
va tashki kurinishi bir muncha xunuk buladi, sifati tez buziladi va kmska vakt 
ichida aynishga moyil buladi. 
CHorva mollarini maxsulotini kayta ishlash bir necha texnologik jaraenlarni 
o’z ichiga oladi. Masalan, mollarni suyishdan oldin xushsizlantirish, sung 
konsizlashtirish, terisini shilish, ichki organlarini chikarib olish, tanasini tozalash 
shular jumlasiga kiradi.