Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

«yulduz»
kategoriyali tovarlar – korxona foydasining aso-sini tashkil 
etadigan hamda iqtisodiy o‘sishga olib keladigan; 

«sog‟in sigirlar»
kategoriyali tovarlar – og‘ir iqtisodiy davrlarning vujudga 
kelishining oldini oladigan, investitsiyaga muhtoj bo‘lmagan, foyda keltirayotgan, 
boshqa kategoriyali mahsulotlar ishlab chiqarishni moliyalashtirishga 
ishlatiladigan; 

---

160 

«og‟ir bola» 
kategoriyali tovarlar – bu yangi turdagi tovar-lar bo‘lib, 
reklamaga muhtoj bo‘lgan, bozorga olib chiqilishi kerak bo‘lgan, vaqtinchalik 
foyda keltirmayotgan, ammo kelajakda «yul-duz» tovar bo‘lishi mumkin bo‘lgan; 

«o‟lik yuk» yoki «omadsiz»
kategoriyali tovarlar – bugungi kun talabiga 
javob bermaydigan, iqtisodiy o‘sishga imkon bermaydigan, foyda keltirmaydigan. 
Korxona mahsulotini guruhlarga ajratib o‘rganish orqali to‘g‘ri, aniq 
strategiya ishlab chiqiladi. Strategiyani amalga oshirish orqali «og‘ir bola» 
kategoriyasiga mansub tovarlarni moliyalashtirish orqali ularni «sog‘in sigirlar», 
«yulduz» kategoriya-lariga yetkazish yo‘llari belgilanadi. 
 
4. Tovar va korxonaning baho siyosatining tahlili 
 
«Mahsulot» deb bozorga taklif etilgan sotiladigan, ishlati-ladigan yoki 
ehtiyojni qondiradigan barcha narsalarga aytiladi. Mahsulotga baho belgilanib 
bozorga chiqarilishi bilan tovarga aylanadi. Demak, tovar marketing faoliyatining 
yuragi hisoblana-di. Mahsulot (tovar)ning kompleks tahlili marketing tadqiqoti-
ning ajralmas elementidir. Bu korxonaning raqobat ustunligini baholashda bosh 
element hisoblanadi. Korxonani tovar siyosati kompleks tahlilining maqsadi 
talabning to‘lovga qodirligi, mahsulot assortimenti va nomenklaturasini 
shakllanishi tufayli rejalashtirilgan sotish hajmini maqsadga muvofiq yo‘nalishi 
samaradorligini aniqlash tashkil etadi. Marketing tahlili jarayonida optimal 
assortimentdagi mahsulotni sotish siyosatining shakllanishi ko‘p jihatdan 
korxonaning baho siyosatiga bog‘liq. Tahlil jarayonida bahoni tashkil etish 
mexanizmi, talab va takliflarni o‘rganish asosida (maksimal foyda, bozor 
kengayishi, sotish hajmining ortishi va h.k.) bahoning yuqori va pastki chegaralari 
belgilanadi. 
Marketing tahlilining asosiy usullaridan biri – korxona mahsulotining bahosi, 
kuchli raqobatdagi korxona hamda o‘rtacha bozor baholarining qiyosiy tahlilidir. 

---

161 
4.2-jadval.