Odamning siydik ayirish sistemasi bir juft loviyasimon buyrak, siydik yo‘li, qovuq (siy-
dik pufagi) va siydik chiqarish kanalidan iborat. Buyraklar qorin bo‘shlig‘ining bel qismida
joylashgan.
Buyrak loviya shaklida bo‘lib, uning botiq qismi
buyrak darvozasi deyiladi. Darvoza orqali
arteriya tomiri kiradi, vena tomiri va siydik yo‘li chiqadi. Har bir buyrak murakkab mikroskopik
tuzilishga ega bo‘lgan
nefronlardan tashkil topgan. Nefronlar buyrakning ish bajaruvchi asosiy
tuzilmasi hisoblanadi. Arteriya tomiri orqali buyraklarga kelgan qon kapillyarlarga tarmoq-
lanib, nefronlargacha boradi. U yerda qonning suyuq qismi filtrlanib, modda almashinuvi nati
-
jasida hosil bo‘lgan mochevina kabi qoldiq moddalar ma’lum miqdorda suv bilan siydik yo‘li
orqali buyrakdan chiqib, qovuqqa yig‘iladi va siydik chiqarish kanali orqali chiqarib yuboriladi.
XULOSA CHIQARAMIZ •
Tirik organizmlar hayotida ayirishning ahamiyati zararli moddalardan xoli bo‘lish va
gomeostazni ta’minlashdan iborat.
YANGI BILIMLARNI QO‘LLAYMIZ Bilish va tushunish 1. Hayvonlar hayotida ayirishning qanday ahamiyati bor?
2. Hayvonlar organizmda hosil bo‘ladigan qoldiq moddalarga misollar keltiring.
3. Qaysi hayvonlarda ayirish sistemasi protonefridiy tipda tuzilganini ayting.
4. Haqiqiy buyrak qaysi sinf vakillaridan boshlab rivojlanganini aniqlang.
Qo‘llash . Amfibiyalar ayirish organlarining tuzilishi baliq larnikiga o‘xshash bo‘lishi nimadan dalo
-
lat beradi?
Tahlil . Umurtqali hayvonlarning siydik ayirish sistemasidagi
o‘xshash va farqli jihatlar nimalardan iboratligini gapirib bering.
Sintez . Xordali hayvonlarning ayirish sistemasi haqida taqdi
-
mot tayyorlang. Taqdimotda ayirish sistemalarining hayvon
hayo tiy faoliyati bilan bog‘liq jihatlarini yoriting.
Baholash .
Hayvonlarning ayirish va qon aylanish sistemasi
Hayvonlarning ayirish va qon aylanish sistemasi
orasidagi bog‘liqlikning ahamiyatini baholang.
orasidagi bog‘liqlikning ahamiyatini baholang.
Topshiriq Qushlarning ayirish sis-
temasida qovuq bo‘lmaydi. Bu-
ning ahamiyati haqida ma’lumot
to‘plang va muhokama qiling.
8.9-rasm. Qushlarning siydik
ayirish sistemasi.
8.10-rasm. Sutemizuvchilarning
siydik ayirish sistemasi.
