O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vaziriligi r. X. Alimov, A. A. Sobirov, S. A. Saydullayeva



Yüklə 1,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/46
tarix24.12.2023
ölçüsü1,55 Mb.
#191684
növüУчебное пособие
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   46
Web dasturlash

Server anatomiyasi 
Internet resurslaridan foydalanishning asosiy printsiplaridan biri ―klient-
server‖ sxemasi asosida ma‘lumotlar uzatishni tashkil qilishdir. ―Klient-server‖ tizimi 
klient brouzeriga web – sahifani yuklash uchun server kompyuterdagi maxsus 
dastur(http – server)ga kerakli so‗rov yuboradi va undan olingan ma‘lumotni qayta 
ishlaydi(1.8-rasm).Bunda brouzer vazifasi serverdan ma‘lum sahifani so‗rash, uni 
qabul qilib olish va foydalanuvchi ekranida aks ettirishdan iboratdir. Server esa 
so‗rovni qabul qiladi, so‗ralgan hujjatni qidiradi, klientga topilgan faylni jo‗natadi. 
Agar bunday fayl mavjud bo‗lmasa yoki bu fayldan foydalanish huquqi berilmagan 
bo‗lsa, u holda ushbu xatolik to‗g‗risida axborot beriladi. Ushbu jarayonda http – 
10
https://dallasseostaff.com 


25 
server taqdim etilayotgan hujjatning mazmunini taxlil qilmaydi va uni brouzerga 
yuboradi. Brouzer qabul qilingan axborotni taxlil qiladi va ekranda namoyon qiladi. 
1.8-rasm. ―Klient-server‖ tizimi
11

Har bir saytga server-kompyuter tomonidan ma‘lum bir direktoriya ajratiladi. 
Web sahifani qidirish aynan shu direktoriyada amalga oshiriladi. Foydalanuvchi 
tomonidan kiritilgan adresda ushbu direktoriya ko‗rsatilgan bo‗ladi.
Agar so‗rov ma‘lum bir sahifaga bo‗lmasdan, to‗liq saytning o‗ziga bo‗lsa, u 
holda http – server avtomatik ravishda fayl nomining o‗rniga bosh sahifani 
(index.html yoki default.html) taqdim etadi.Bu fayl sayt uchun ajratilgan asosiy 
katalogda joylashgan bo‗lishi kerak yoki alohida ta‘kidlangan bo‗lsa WWW 
direktoriyasidan o‗rin olgan bo‗lishi mumkin. Barcha boshqa fayllar ixtiyoriy 
ravishda bosh direktoriyada yoki uning tarkibiga kiruvchi direktoriyalarda joylashgan 
bo‗lishi mumkin[2,10].
Bundan tashqari server direktoriyasi maxsus fayllar uchun yana bir qancha 
kataloglar ajratadi. Masalan, CGI – BIN katalogida CGI skript fayllari, saytdan ishga 
tushiriluvchi interaktiv dasturiy ilovalar, hamda serverning normal xolatda ishlashi 
uchun maxsus direktoriyalar joylashadi. Ba‘zan index.html joylashgan katalogda bir 
qancha fayllar mavjud bo‗ladi. Masalan, not_found.html fayli - agar http-server 
foydalanuvchi tomonidan so‗ralgan faylni topa olmasa; forbidden.html fayli – agar 
so‗ralgan hujjatdan foydalanish ruxsati bo‗lmasa; robots.txt fayli – agar axborot 
qidiruv tizimlari yordamida indeksatsiyalash maxsus qoidalar asosida berilgan bo‗lsa. 
11
https://study-aids.co.uk 


26 

Yüklə 1,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   46




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin