155
alimi Q.P.Çeorgiyev (1975-1977) sübut etmişdir ki, drozofil milçəyinin
genomunda çoxlu sayda nüsxələrlə təmsil olunmuş və ayrı-ayrı xromosomlarda
diffuz-səpələnmiş formada genlər vardır. Alim onları
«hərəkət edən»,
yaxud
«sıçrayan»
genlər adlandırmışdır. O,
həm də müəyyən etmişdir ki, həmin
hərəkətli genlər canlıların
bütün xətlərində, eləcə də ayrı-ayrı fərdlərin fərqli
xromosomlarında və bir xromosomun müxtəlif lokuslarında intişar tapıb. Çoxlu
sayda, yaxud 1 geni özündə cəmləşdirən DNT fraqmentinin
bir xromosomdan
digərinə miqrasiya etməsi (yerdəyişməsi)
transpozisiya,
həmin fraqmentlər isə
transpozonlar
adlanır.
Transpozisiya prosesi
ekssesiya
və
insersiya
formasında
təzahür edir. Transpozonun DNT molekulundan azad olması və yerini dəyişməsi
ekssesiya,
DNT molekulunun yeni sahəsinə daxil olaraq orada məskunlaşması
isə
insersiya prosesi
adlanır. Q.P.Çeorgiyev drozofil milçəyinin
transpozonlarının xüsusiyyətlərini müfəssəl öyrənərək, onları
«mobil dispersiya
olunmuş genlər»
(MDG) adlandırmışdır. MDG-lərin drozofildə 20-ə
qədər
ailəsi olmaqla, onların genomda yerləşməsi çox tərəddüd edir, hər biri 10-dan
150-ə qədər nüsxələrlə təmsil olunur və DNT-də 5-10
min cüt nukleotidi olur,
ucları isə eyni istiqamətə yönəlmiş uzun təkrarlardan ibarətdir, 5-10 min
nukleitid cütlərin 250-150-ə qədəri məhz həmin nukleotidlərdən ibarətdir.
Transpozonların ən fəal siniflərinini nümayəndələrindən biri də DNT-nin bir
hissəsinə daxil olan və
Dostları ilə paylaş: 
