Fяxrяddиn mustafayev

irsiyyətin xromosom nəzəriyyəsinin
 
formalaşması üçün ilk addım oldu. Bu nəzəriyyənin uzun müddət çox işləməyən 
hipotez kimi qalmasına baxmayaraq o, tədqiqatlar üçün yeni yollar açmış oldu. 
Sitoloji üsullarla müəyyən olunmuşdur ki, meyozun I profazasında homoloji 
xromosomlar konyuqasiyaya uğrayır; anafazada homoloji xromosomlardan biri 

---

204 
bir qütbə, digəri o biri qütbə çəkilir; müxtəlif qütblərə cəkilmə zamanı qeyri-
homoloji xromosomlar sərbəst, bir-birindən asılı olmayaraq kombinə olunur. 
Mayalanma zamanı iki haploid qametin birləşməsi zamanı ziqotda 
xromosomların diploid sayı bərpa olunur və homoloji xromosomlar yenidən 
birləşir. Belə güman edək ki, hər bir xromosom yalnız bir genə malikdir. İndi 
dihibrid çarpazlaşma zamanı tərkibində genlər olan xromosomların davranışına 
diqqət edək 
(Ģəkil 32)
. Şəkildə müxtəlif ölçülü qeyri-homoloji xromosomlar (bir 
cüt xromosomlar uzun, digəri qısa) göstərilib. Uzun xromosomlar A və ya a 
alleli, qısa xromosomlar isə B və ya b alleli daşıyır. Bu iki cüt allellər qeyri-
homoloji xromosomlarda yerləşirlər. Çinandromorfizm (erkək və dişilərə 
məxsus əlamətlərin hər ikisinin bir fərddə müşahidə olunması) drozofildə daha 
səciyyəvi olur 
(Ģəkil 33)
. 
Şəkil 32. 
Dihibrid çarpazlaşmada homoloji və qeyri-homoloji xromosomların dav-
ranışını göstərən sxem (R.Quliyev, K.Əliyeva, 2002) 
 

---

205 
 
Şəkil 33. 
 
Drozofildə ginandromorfizm (Sinnota, Dennə və Dobrjanskiyə görə). Sol 
tərəf-dişi, sağ tərəf-erkək (R.Quliyev, K.Əliyeva, 2002)