Fяxrяddиn mustafayev

məlum olmayan ən qısa (ultra) səs dalğaları hasil olunur və fillər bu dalğalar 
vasitəsilə 100 km-ə qədər aralıdakı filləri axtarıb tapır. Fil ailəsinin hər hansı 
bir üzvü itdikdə, yaxud sürüdən ayrı düşdükdə (ən çox bala fillər) onlar həmin 
ultra səs dalğaları ilə dərhal bir-birini axtarıb tapırlar. Fillərin heç bir canlıya 
xas olmayan başqa genetik xüsusiyyəti də aşkarlanmışdır. Onlar hər hansı bir 
ərazidə ölmüş fil cəsədlərinin qalıqlarını (kəllə, ətraf, onurğa sümükləri) 
taparkən hamısı dərhal həmin yerə toplanaraq cəsəd qalıqlarının yalnız filə 
mənsub olduğunu aşkarlayır, göz yaşı tökür, sonda isə ön ətrafları ilə həmin 
cəsəd qalıqlarını torpağa basdırır, sanki yenidən dəfn edirlər. 
Heç şübhəsiz ki, 
fillərə məxsus olan bu instinktlər yalnız genlərin, genetik kodların vasitəsi ilə 
icra olunur, irsi xarakter daşıyır və nəsildən nəsilə ötürülür. Q. Mendel, 
T.Morqan, N.Vavilov, Q.de-Friz, K.Korrens, E.Çermak və başqa dünya şöhrətli 
alimlər bəşəri və planetar əhəmiyyətli genetika elminin əsas qanunlarını kəşf 
etməklə biologiya elminin elmə məlum olmayan yeni sirlərini, nailiyyətlərini 
aşkar etdilər. Azərbaycan alimləri də bu sahədə novatorluq etmiş, genetika və 
seleksiyanın öyrənilməsi ilə çox ciddi məşğul olmuş, elmi-praktiki cəhətdən 
xüsusi əhəmiyyət kəsb edən fundamental-tətbiqi xarakterli tədqiqatlar 
aparmışlar. Onlar yeni taxıl sortları, qoyun, qaramal, camış cinsləri yaratmış, 
genetikanın, seleksiyanın nəzəri və tətbiqi xarakterli məsələlərinin öyrənilməsi 
ilə məşğul olmuşlar. Alimlərimizin milli genetika elmimizin inkişafındakı böyük 

---

23 
və təqdirəlayiq xidmətlərini nəzərə alaraq onların elmi-tədqiqatlarının prioritet 
istiqamətləri və yaradıcılığı haqqındakı məlumatlar müvafiq fəsillərdə şərh 
olunmuşdur. Güman edirik ki, xalqımızın gələcəyi olan gənclərimiz, 
tələbələrimiz, şagirdlərimiz və bütün oxucular milli genetika elmimizin
sələflərinin, korifey alimlərimizin yaradıcılığı, elmi axtarışları və nailiyyətləri ilə 
tanış olduqdan sonra müvafiq nəticə çıxaracaq, onların keçdiyi çox şərəfli elmi 
irsi örnək kimi qəbul edəcək, yollarını davam etdirəcək və bu elmə böyük maraq 
göstərəcəklər. Çünki bütün bioloji, tibbi, baytarlıq təbabəti və aqrar təmayüllü 
elmlərin əsas məsələləri, məhz hüceyrə, xromosom və gen səviyyəində öyrənilir. 
İstər tibbi, istərsə də baytarlıq təbabəti həkimləri hazırda bütün patologiyaları 
yalnız genetik səviyyədə öyrənirlər.