Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.5.2. Bəşəri əlaqə
Yuxarıda qeyd edilən etik suallardan da göründüyü kimi, dün- ya nə qədər çox rəqəmsallaşsa və yüksək texnologiya nə qədər çox inkişaf etsə, yaxın münasibətlərin və sosial əlaqələrin təmin etdi- yi insan toxunuşunu hissetmə ehtiyacı o qədər çox böyüyəcəkdir. Dördüncü sənaye inqilabı texnologiya ilə olan fərdi və kollektiv münasibətlərimizi dərinləşdirdikcə, bunun sosial bacarıqlarımıza və empati bacarığımıza mənfi təsir göstərəcəyi ilə bağlı narahat- lıqlarımız artır. Elə indidən bunun reallaşdığını görürük. Miçiqan Universitetinin bir araşdırma qrupunun 2010-cu ildə apardığı bir tədqiqat universitet tələbələri arasında empatidə 40% (20 və ya 30 il əvvəllə müqayisədə) azalma müşahidə olunduğunu və bu azalma- nın ən çox 2000-ci ildən sonra baş verdiyini müəyyən etmişdir. 63 MIT-dən Şeri Törkl qeyd edir ki, on yaşlarında olan gənclə- rin 44%-i daim, hətta idman edərkən, ailə və ya dostları ilə yemək yeyərkən də onlayn statusda qalırlar. Onlayn qarşılıqlı əlaqənin T Ə S İ RL Ə R 117 üz-üzə danışıqları üstələməsi nəticəsində sosial mediaya bağlanan gənc insanların bütün bir nəslinin dinləmək, göz təmasında olmaq və ya bədən dilini anlamaqda böyük çətinliklərlə üzləşəcəyi ilə bağlı qorxu var. 64 Mobil texnologiyalarla olan münasibətlərimiz buna bir nü- munədir. Hər zaman əlaqədə olmaq fenomeni, bizi ən önəmli sər- vətlərimizdən – fasilə vermək, dərin düşünmək və texnologiyanın yardımı və ya sosial medianın vasitəçiliyi olmadan canlı söhbətlərə qoşulmaq – məhrum edə bilər. Törkl, iki insan danışarkən sadəcə aralarındakı masanın üstündə və ya görüş sahələrində bir telefonun mövcud olmasının belə həm onların danışdıqları mövzunu, həm də aralarındakı əlaqə dərəcəsini dəyişdirdiyini göstərən araşdırmalara istinad edir. 65 Bu telefonlarımızdan imtina etməliyik anlamına gəl- məməlidir, sadəcə onları daha çox daha “böyük bir niyyətlə” istifa- də etməli olduğumuzun zəruriliyini göstərir. Başqa mütəxəssislər də oxşar narahatlıqları ifadə edirlər. Tex- nologiya və mədəniyyət üzrə yazıçı Nikolas Kar [Nicholas Carr] rəqəmsal sularda nə qədər çox vaxt keçiririksə, diqqətimiz üzə- rində nəzarəti itirdiyimizdən zehni bacarıqlarımızın bir o qədər zəifl əyəcəyini qeyd edir. “Şəbəkə, təbiəti etibarilə fasilə sistemidir, diqqəti yayındırma maşınıdır. Diqqətimizin tez-tez fasilələrlə üz- ləşməsi düşüncələrimizi dağıdır, yaddaşımızı zəifl ədir və bizi gər- gin və narahat edir. İçinə daldığımız düşünmə prosesi nə qədər qarışıqdırsa, diqqətin dağılması da o qədər böyük pozulmalara səbəb olur.” 66 1978-ci il İqtisadiyyat üzrə Nobel Mükafatı Laureatı Herbert Simon hələ 1971-ci ildə “informasiya zənginliyinin diqqət yetərsiz- liyi yaratdığı” xəbərdarlığını etmişdi. Hazırda, bu, xüsusilə də daha çox “şeylər” ilə hədsiz yüklənmiş və ifrat sürət təziyiqi altında daim stresdə olan qərar qəbuledicilər üçün daha dəhşətlidir. Səyahət ya- zıçısı Piko Ayvayer [Pico Iyer] qeyd edir ki, “sürətlənmə dövründə yavaş getməkdən daha əyləncəli, həyəcanverici heç nə ola bilməz.” “Və diqqətin yayınması dövründə diqqət ayıra bilmək qədər dəb- DÖRDÜNCÜ S Ə NAYE İ NQ İ LABI 118 dəbəli heç nə ola bilməz. Və daimi hərəkət dövründə səssiz, sakit oturmaq qədər təcili heç nə ola bilməz.” 67 Bizi 24 saatlıq bir qayda ilə əlaqəli saxlayan bütün o rəqəmsal vasitələrin təsirində olan beynimiz, fasiləsiz çaxnaşmada olan bir daimi hərəkət maşınına çevrilmə riski altındadır. Qısa bir məqalə olsa da, onu oxumaq şansını əldə etmək bir tərəfə, bir fasilə vermə və düşünmə üçün zamanın olmamasından şikayət edən liderlərlə tez-tez qarşılaşıram. Qlobal cəmiyyətin bütün kəsimlərindən olan qərar qəbuledicilər getdikcə yüksələn bir yorğunluq halında görü- nürlər. O qədər çox sayda rəqib tələbinin təziyiqi altındadırlar ki, yaşadıqları məyusluqlar geri çəkilməyə və bəzən də ümidsizliyə çev- rilir. Yeni rəqəmsal dövrdə həqiqətən də geri çəkilmək mümkünsüz olmasa da, çox çətindir. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|