O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA

shqor eritm
q holda (92%
onsentratsiy
ladi.
angan eritm
Og‘irlikka n
- konsentrla
– konsentrl
Hajmga nisb
shchi eritm
ishqorni bir
xta yog‘idag
shqor eritm
asligidan esa
RCOO
an nordon 
n ajralishi 
rtiqcha miq
un ishqorni
yog‘lar uch
ga bog‘liq h
qor miqdori
ishqor miqd
n ketadigan i
masini tayyo
% li) 200-4
yadagi ishch
a sarfi quyi
nisbatan
angan eritm
angan eritm
batan 
mani sarfi es
r qismi yog‘
gi gossipol b
masining ma
a nordon so
OH + RCO
sovun yo
qiyin bo‘la
qdori rafinat
ing ortiqch
hun esa 200
holda 10 da
quyidagi fo
dori, % 
ishqorning u
I
u
orlash.
Zav
400 kg li tem
hi eritmasin
dagicha bo‘
g
ma zichligi, 
ma konsentra
sa og‘irligig
2 
24
‘dagi ayrim
bilan: 
’lum miqdo
ovun hosil b
OONa ===
g‘da yaxsh
adi. Shunin
tsiyalanadig
ha miqdori
0-300 % n
an 300 g/l ga
ormula bilan
У
И
И
н
100
0
⋅
=
umumiy sar
= I
n
+ I
0
vodga natriy
mir baraban
ni tayyorlash
‘ladi. 
a
И
g
у
ρ
⋅
=
kg/l 
atsiyasi, kg/
a
И
V
у
=
1
ga nisbatan
m aralashma
ori soapstok
o‘ladi.
=> RCOO
hi erib, su
ng uchun h
gan yog‘nin
i 5-50 % 
i tashkil qi
acha olinadi
n topiladi. 
m
кг
У
/
;
0
rfi quyidagi
0
, kg/m
y gidroksidi
nlarda olib k
h uchun ko
; kg/m
/l 
у
; l/m 
n 
lar bilan rea
k bilan birga
OH * RCO
uvda deyarl
ham ishqor
ng tabiati va
bo‘lsa, t
iladi. Ishqo
i.
iga teng bo‘
m 
i konsentrla
kelinadi.
onsentr lan
m 
aksiyaga kir
a chiqib ket
OONa 
li erimayd
rni ortiqcha
a sifatiga bo
to‘q rangli 
or konsentra
‘ladi. 
angan eritm
ngan ishqor 
+2H
2
2 
rishadi. 
tadi. Ishqor
i. Natijada
a miqdorda
og‘liq. Och
va qiyin
atsiyasi esa
a (42-45%)
eritmasiga
O 
r 
a 
a 
h 
n 
a 
) 
a 

---

25
1
1
a
И
g
у
ρ
⋅
=
; kg/ m 
ρ
1
– ishchi eritmani zichligi, kg/l 
 
Hajmga nisbatan 
1
2
a
И
V
у
=
; l/m 
a
1 
– ishchi eritmani konsentratsiyasi, kg/l 
Ishqorning ishchi eritmasini tayyorlash uchun sarflanadigan suv miqdori: 
V = V
2
-V
1
, l/t 
Ishqorli rafinatsiya mexanizmi. 
A.A. Shmidt tomchi usulini qo‘llab rafinatsiya jarayonini 
to‘liq tekshirgan. Bu usul, ishqor tomchisi yog‘ qatlamiga tushganda, uning harakatini kuzatishga 
asoslangan. 
Ishqor eritmasi tomchisi yog‘ga tushganda, erkin yog‘ kislotalari bilan reaksiyaga 
kirishishi hisobiga yog‘ yuzasida sovunli parda hosil bo‘ladi. Yog‘ning qarshiligi ta’sirida sovunli 
parda oldiniga tomchi harakatiga qarama-qarshi tomonga suriladi, keyin esa tomchidan ajralib 
chiqadi va shu vaqtda xaltacha hosil bo‘ladi, bu xaltachani ichida ishqor va yog‘ bor. Bu ishqor 
yog‘ni sovunlaydi. Ishqor tomchisini surilishiga qarab yangi parda hosil bo‘ladi. Bu jarayon
hamma ishqor sarf bo‘lguncha yoki ishqor tomchisi apparat tubiga tushguncha davom etadi.
Sovunli parda fosfatidlar, bo‘yovchi moddalar va neytral yog‘ni ma’lum miqdorini biriktirib oladi. 
Sovun qatlami orqali harakatda sovunli pardalar birlashib, parcha hosil qiladi. Bu parchalar apparat 
tubiga tushib, soapstokni tashkil qiladi. Shunday qilib, soapstok tarkibida: sovun, neytral yog‘, 
aralashmalar, ma’lum miqdorda ishqor, suv, hamroh moddalar bor. Rafinatsiya jarayonining borishi 
va soapstok strukturasining tuzilishi yog‘ning haroratiga, ishqor, konsentratsiyasiga va jarayon 
sharoitiga bog‘liq. 
Rafinatsiya jarayoniga turli omillarning ta’siri.
Harorat.
Harorat ko‘tarilishi bilan 
rafinatsiya tezligi oshadi va shu bilan birga neytral yog‘ning sovunlanishi ham ortadi. Jarayonning 
harorati ishqor eritmasi konsentratsiyasiga bog‘liq. Ishqor konsentratsiyasi qancha yuqori bo‘lsa, 
jarayon harorati shuncha past bo‘lishi kerak. Odatda harorat 20-25
0
C (paxta yog‘i uchun) va 80-85
0
C ( kungaboqar yog‘i uchun) oralig‘ida bo‘ladi. 
Ishqor konsentratsiyasi:
Ishqor konsentratsiyasini oshishi bilan neytralizatsiya tezligi va 
neytral yog‘ning sovunlanishi ham oshadi. Yuqori konsentratsiyali ishqor bo‘yovchi moddalarga 
ta’sir etib, uning ajralishiga yordam beradi. Ishqor konsentratsiyasi yog‘ turi va kislota soniga 
bog‘liq. Kerakli ishqor konsentratsiyasi odatda tajriba orqali aniqlanadi, chunki tozalangan 
yog‘ning chiqishi (unumi) va uning sifati ishqor eritmasining konsentratsiyasiga bog‘liq. 
Aralashtirish:
Bu omil ishqor konsentratsiyasiga va kontakt vaqtiga bog‘liq. Ishqorning 
yuqori konsentratsiyasida kontakt vaqti qisqa bo‘lib, juda tez aralashtiriladi. Konsentrlangan 
eritmalar bilan ishlash vaqtida intensiv aralashtirish, jarayonni tezlatib, neytral yog‘ni 
sovunlanishini kamaytiradi. Ishqorning mayda tomchilari yog‘ kislotalari bilan katta kontakt 
yuzasiga ega va hosil bo‘lgan sovunli pardaga esa bo‘yovchi moddalar adsorbsiyalanib, yog‘ rangi 
tiniqlashadi.