Umurtqasizlar zoologiyasidan

12-mashg‘ulot. Kiprikii chuvalchanglarning asosiy tuzilish
xususiyatlari va ko‘payishi
Oq planariyaning sistematik o‘rni
Tip. Yassi chuvalchanglar-Piathelminthes
Sinf. Kiprikii yassi chuvalchanglar-Turbellaria
Turkum. Uchshoxlilar, ya’ni planariyalar-Tricladida
Vakil. Oq planariya-Dendrocoelam lacteum
Kerakli materiallar va jihozlar:
Tirik va fiksirlangan planariya 
preparati, mikroskop, Iupa, ignalar, buyum hamda qoplag‘ich oynalar, 
oq planariyaning tashqi va ichki tuzilishi aks ettirilgan jadvallar.
Dars maqsadi.
Yassi chuvalchanglar tipining erkin yashovchi 
yirtqich vakillaridan-oq planariyaning tuzilishi va ko‘payish bilan 
tanishish.
Identiv o ‘quv maqsadlari:
1. Oq planariyaning tashqi va ichki tuzilishini tushuntirib beradi.
2. Oq planariyaning jinsiy sistemasi, ko‘payishi va tarqalishini 
so‘zlab beradi.
Ishning mazmuni
Oq planariya sekin oqadigan suvlar ostidagi 
chiriyotgan barglar va toshlar tagida bo‘ladi. Planariyaning kattaligi 15- 
20 mm bo ‘lib, duksimon tanasining usti kiprikii epiteliy bilan 
qoplangan.
Teri-muskul xaltasi teri epiteliy si, halqali muskul tolasi, qiyshiq va 
bo‘ylama muskul tolalari hamda parenxima hujayralaridan iborat (23- 
rasm).
Bosh tomoni bir oz qisilgan bo ‘lib, uning yelka tomonida bir juft 
ko‘zi joylashgan. Oq planariyaning qorin tomonida kuchli muskulli 
halqumi joylashgan. U suvda to‘lqinsimon harakat qiladi. O g‘iz teshigi 
tanasining ikkinchi yarmiga yaqin joyda, qorin qismida joylashgan. 
Ovqat hazm qilish sistemasi-og‘iz va halqum, oxiri uch shoxchali ko‘r
64

---

ichak bilan tutashadi. Chiqarish teshigi yo‘q, hazm bo‘lmagan 
mahsulotlar og‘iz teshigidan tashqariga chiqariladi.