Biotexnologiya asoslari

Biosensorli tizimning umumiy chizmasi 
Rossiya Fanlar Akademiyasi biologik fizika institutida ishlab chiqarilgan bioaniqlagich 
o’tasezgir va universal uskunalardan biri hisoblanadi. Uning yordamida globullardagi 
o’zgarishlarni 10
-3
mm. gacha aniqlash mumkin.
Oqsil molekulalaridagi konformasion o’zgarishlar xarakteri va o’lchamini aniqlash va 
mahsulotlardagi eritma holidagi substratlar, ingibitorlar va boshqa spesifik ligandlarni aniqlash 
maqsadida bioaniqlagichlarning turli xil variantlarini yaratish mumkin.
Aniqlagichlarni konstruksiya qilishning boshqa yo’nalishi - biolyuminessensiyalarni 
qo’llashdir. SHuningdek, maxsus fermentlar yordamida substratlarni katalitik oksidlanish 
jarayonida paydo bo’ladigan kvant nurlarini ajratish asosida yaratilgan o’ta sezgir uskunalardan 
foydalanish ham o’z natijalarini ko’rsatgan. 
Bunday reaksiyalarda ishtirok etuvchi substratlar lyusiferinlar, fermentlar esa lyusiferiza 
degan nom olgan. 
Biolyuminessen - X - mahsulot, spesifik o’xshashlik namoyon qiluvchi lyusiferaza esa 
ishchi tana bo’lib xizmat qiladi. Bu reaksiyalarda to’g’ri yoki egri yo’l bilan ishtirok etadi. 
Reaksiya natijasida namoyon bo’lgan intensiv o’zgarishlarni registrasiya qiladi. 
Aniqlagichlarni ferment substratlarni bog’lanish markazidan ma’lum o’ziga xos bo’lgan 
mahsulotlarni siqib chiqarish mexanizmidan foydalanib yaratish mumkin. Mexanik- kimyoviy va 
biolyuminessentli aniqlagichlarni yaratish uchun, bundan tashqari reseptorli oqsil, transportli va 
deponirlanadigan oqsil, antitelo va antigenlar ham qo’llanilishi mumkin. 

---

-rasm 
Bioaniqlagichlarning - blok chizmasi 
A- ishchi qism-bioaniqlagichda hisoblanadigan maxsulotlar bilan bevosita bog’lovchi tizim; B- 
asosiy reagentlar orqali maxsulotlarni kuzatish asosida o’lchovchi tizim; V- reaksiya maxsulotlarining 
qaytarilishiga uzluksiz ta’sir asosidagi tizim 
Bioaniqlagichlar yaratish sohasidagi yangi yo’nalishlardan biri immun elektrodlar 
hisoblanadi. Masalan, odamning xorionik gonadotroinini aniqlash uchun immunli elektrodlar 
yaratilgan. 
Bioaniqlagichlarning qo’llaniladiganlariga bir necha misollar 2.9- jadvalda keltirilgan. 
Foydalaniladigan biologik agentning tabiatini keng miqyosda aniqlashda bioaniqlagichlarning 
mo’tadilligi 14-30 kunni tashkil etadi, fermentli sensorlar uchun mo’tadillik esa bir qadar keng 
intervalda o’zgarib turadi. Masalan, ba’zi hollarda glutaminazalar va glutamatdegidrogenazalar 2 
sutkada, alkogoloksidazalar va uriazalar uchun 120 sutkani tashkil etadi. 
-jadval.