T. S. Malikov moliya

Moliya
185
III QISM. MOLIYAVIY HISOBOTLAR
Aksariyat hollardagidek, barcha qarorlarni qabul qilish-
dagi kabi zamonaviy moliyaga daxldor qarorlarni qabul qilish-
da ham mas’uliyat, oxir-oqibatda ma’lum bir mas’ul shaxslar 
zimmasiga yuklanadi. Xo‘sh, bunda ular birinchi navbatda, 
nimalarga tayanib ish ko‘rishlari kerak? Albatta eng avva-
lo ma’lumotlar yoki dalillarga. O‘z navbatida, bularni qay-
erdan olish mumkin? Shu munosabat bilan ta’kidlash joiz-
ki, zamonaviy moliya bo‘yicha moliyaviy qarorlar qabul qi-
lish uchun mas’ul shaxslar turli kompaniyalarning iqtisodiy 
faoliyati natijalari to‘g‘risidagi o‘zlarini qiziqtiradigan ma’lu-
motlarning aksariyat qismini aksiyadorlarga taqdim etiladi-
gan yillik va choraklik hisobotlar tarkibida chop etiladigan 
standart moliyaviy hisobotlardan oladilar. Bu moliyaviy hiso-
botlar – balanslar, moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotlar 
va pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobotlar belgilangan tartib-qoi-
dalarga muvofiq tuziladi va ularni bilish moliya sohasidagi 
har qanday mutaxassis uchun nihoyatda muhim hisoblana-
di. Ammo moliyaviy tahlilchilar buxgalterlar asosiy moliyaviy 
ko‘rsatkichlarni hisoblayotganda asoslanadigan mezonlarni 
ko‘r-ko‘rona qabul qilmaydilar va aksincha, ularga qarshilik 
ko‘rsatadilar. Eng katta qarshilik aktivlar va majburiyatlar 
qiy matini baholash mezonlari borasida bildiriladi. 
O‘quv qo‘llanmamizning ushbu qismida biz dastlab, 
moliyaviy hisobot-larning asosiy turlarini ko‘rib chiqamiz va 
moliyaviy rejalashtirish jarayonida ulardan namuna sifatida 
foydalanish imkoniyatlarini ko‘rsatib beramiz. Tushuntirish-
ni buxgalteriya hisobi bo‘yicha zamonaviy qoida va norma 
(me’yor)larga umumiy sharh berishdan boshlaymiz. So‘ng ak-
tivlar va daromadlarning buxgalteriya bahosi bilan samarali 
moliyaviy qarorlar qabul qilish uchun zarur asosiy iqtisodiy 
konsepsiyalar o‘rtasida qanchalik katta farq borligini ko‘rsa-
tamiz. Undan keyin (oddiy) ishlab chiqarish kompaniyasining 
so‘nggi bir necha yil davomidagi hisobotlaridan foydalangan 
holda shu korxona uchun moliyaviy model tuzamiz. Nihoyat, 
qisqa muddatli rejalashtirish va aylanma kapitalni boshqarish 
masalalarini ko‘rib chiqamiz. 

---

186